«…να μου κάμουν τα καλά της ψυχής μου»
Αφιέρωμα στη μνήμη
H αξία της πληροφορικής απόδειξε για μια ακόμα φορά την δυνατότητα για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, από την κοινωνική ζωή της Ενετικής και μεταενετικής Βόνιτσας (1). Μια ομάδα από τις καταχωρημένες πληροφορίες είναι τα Νοτάρια (συμβόλαια) εκείνης της περιόδου. (2) Αφιέρωμα στη μνήμη
Στο παρόν άρθρο θα σας γνωρίσουμε την βαθιά πεποίθηση των πολιτών της πλούσιας σε πολιτισμό Ενετικής και μετα-ενετικής Βόνιτσας για την μετέπειτα, την μεταθανάτια, ζωή. Σε όλα τα συμβόλαια-διαθήκες, οι διαθέτες έδιναν ιδιαίτερη αξία στις μεταθανάτιες ενέργειες των κληρονόμων για τις υποχρεώσεις τους στα οριζόμενα της διαθήκης.
Μάλιστα μερικές διαθήκες είχαν και το στοιχείο της αίρεσης, σε περίπτωση που οι κληρονόμοι δεν ανταποκρίνονταν στις υποχρεώσεις που επιφορτίζονταν για την πραγματοποίηση όσων χρειάζονταν να γίνουν για την ψυχή του θανόντος, πλέον, διαθέτη. Είναι πρωτόγνωρο αλλά και συγκλονιστικό το να μπορεί να αλλάζει ο κληρονόμος, όταν αυτός δεν πραγματοποιήσει τα απαραίτητα «της ψυχής» του διαθέτη.
Σε αυτό το σημείο, κάθε αναγνώστης του άρθρου, μπορεί να αναρωτηθεί ποιος θα έλεγχε την πραγματοποίηση των απαραίτητων της ψυχής και σε αρνητική περίπτωση θα καλούσε τον κληρονόμο να αποποιηθεί, τα όσα του είχε διαθέσει ο ήδη θανών διαθέτης.
Ας δούμε τι προέβλεπε τότε ο νομοθέτης ώστε να διασφαλίσει την θέληση του διαθέτη. Κάθε διαθήκη για να είναι νόμιμη και να παράγει δικαιώματα, έπρεπε να δημοσιοποιήσει το περιεχόμενό της, την θέληση του διαθέτη, ενώπιον όλου του εκκλησιάσματος που θα παρακολουθούσε την «εξόδιο ακολουθία».
Ετσι σε κάποια στιγμή της κηδείας κάποιος (δεν έχουμε ακόμα αυτή την πληροφορία αν υπήρχε προσδιορισμένος αναγνώστης) διάβαζε την τελευταία θέληση του θανόντος, να αναγνώσει «την ύστερήν του διόρθωση».
Με την ανάγνωση της διαθήκης, ολοι πλέον γνώριζαν το περιεχόμενο και με το πέρας της ανάγνωσης δύο μάρτυρες (συνήθως ιερείς) υπέγραφαν την διαθήκη (συνήθως στο άνω δεξί μέρος) και κάτω από την σημείωση «αναγνώστηκε επί την κεφαλή» ή «ήμουν παρών και μαρτυρώ» ή «εκηρύχθη η αντικηρής διαθήκη έστωντας πολλοί παρών και ακροαταί ».
Ας δούμε ένα τέτοιο ολοκληρωμένο απόσπασμα μαρτυρίας:
«1800 Νοενβρίου |16: έτ<ος> π(αλαιό) Βο |εκηρύχθη η αντι|κ{η}ρής διαθήκη |εις την εκκλησίαν |του αγίου Δημητρίου |πάνου του λει|ψάνου του ποτέ |Κώστα έστωντας |πολλοί παρών |και ακροαταί »
|< Χριστόφορος ιερομόναχος μαρτυρώ.
|< Ιγνάντιος ιερομόναχος μαρ|τυρώ.
Ποια ήταν τα καλά της ψυχής; Οι καταχωρημένες πληροφορίες, μας τα ορίζουν σε όσα έχει καταγράψει η θέληση του διαθέτη , όπως για παράδειγμα:
« εάν ο Θεός καλέσει την αμαρτωλήν της ψυχή θέλει ότι το πήλινόν της σώμα να ενταφιαστεί εις την εκκλησίαν του Αγίου Σπυρίδωνος.» (3)
«Και με χρέος του κληρονόμου μου να ήθελε μου κάμει τα καλά της ψυχής μου κατά την τάξιν των χριστιανών και να δώσει τα όσα εδιόρισα», «αφήνω δια την αμαρτωλήν μου ψυχή εις τον Άγιον Σπυρίδωνα γρόσια δέκα, αφήνω εις το μοναστήρι εις το Βαρκό ένα σαραντάρι» «Έτι λέγει, αφήνω ένα σαραντάρι εις τον Άγιον Σπυρίδωνα, και με χρέος των κληρονόμων μου να μου κάμουν τα καλά της ψυχής μου κατά την τάξην των χριστιανών και να δώσουν τα όσα εδιορισα.» (4)
Μάλιστα μερικές διαθήκες είχαν και το στοιχείο της αίρεσης, σε περίπτωση που οι κληρονόμοι δεν ανταποκρίνονταν στις υποχρεώσεις που επιφορτίζονταν για την πραγματοποίηση όσων χρειάζονταν να γίνουν για την ψυχή του θανόντος, πλέον, διαθέτη. Είναι πρωτόγνωρο αλλά και συγκλονιστικό το να μπορεί να αλλάζει ο κληρονόμος, όταν αυτός δεν πραγματοποιήσει τα απαραίτητα «της ψυχής» του διαθέτη.
Σε αυτό το σημείο, κάθε αναγνώστης του άρθρου, μπορεί να αναρωτηθεί ποιος θα έλεγχε την πραγματοποίηση των απαραίτητων της ψυχής και σε αρνητική περίπτωση θα καλούσε τον κληρονόμο να αποποιηθεί, τα όσα του είχε διαθέσει ο ήδη θανών διαθέτης.
Ας δούμε τι προέβλεπε τότε ο νομοθέτης ώστε να διασφαλίσει την θέληση του διαθέτη. Κάθε διαθήκη για να είναι νόμιμη και να παράγει δικαιώματα, έπρεπε να δημοσιοποιήσει το περιεχόμενό της, την θέληση του διαθέτη, ενώπιον όλου του εκκλησιάσματος που θα παρακολουθούσε την «εξόδιο ακολουθία».
Ετσι σε κάποια στιγμή της κηδείας κάποιος (δεν έχουμε ακόμα αυτή την πληροφορία αν υπήρχε προσδιορισμένος αναγνώστης) διάβαζε την τελευταία θέληση του θανόντος, να αναγνώσει «την ύστερήν του διόρθωση».
Με την ανάγνωση της διαθήκης, ολοι πλέον γνώριζαν το περιεχόμενο και με το πέρας της ανάγνωσης δύο μάρτυρες (συνήθως ιερείς) υπέγραφαν την διαθήκη (συνήθως στο άνω δεξί μέρος) και κάτω από την σημείωση «αναγνώστηκε επί την κεφαλή» ή «ήμουν παρών και μαρτυρώ» ή «εκηρύχθη η αντικηρής διαθήκη έστωντας πολλοί παρών και ακροαταί ».
Ας δούμε ένα τέτοιο ολοκληρωμένο απόσπασμα μαρτυρίας:
«1800 Νοενβρίου |16: έτ<ος> π(αλαιό) Βο |εκηρύχθη η αντι|κ{η}ρής διαθήκη |εις την εκκλησίαν |του αγίου Δημητρίου |πάνου του λει|ψάνου του ποτέ |Κώστα έστωντας |πολλοί παρών |και ακροαταί »
|< Χριστόφορος ιερομόναχος μαρτυρώ.
|< Ιγνάντιος ιερομόναχος μαρ|τυρώ.
Ποια ήταν τα καλά της ψυχής; Οι καταχωρημένες πληροφορίες, μας τα ορίζουν σε όσα έχει καταγράψει η θέληση του διαθέτη , όπως για παράδειγμα:
« εάν ο Θεός καλέσει την αμαρτωλήν της ψυχή θέλει ότι το πήλινόν της σώμα να ενταφιαστεί εις την εκκλησίαν του Αγίου Σπυρίδωνος.» (3)
«Και με χρέος του κληρονόμου μου να ήθελε μου κάμει τα καλά της ψυχής μου κατά την τάξιν των χριστιανών και να δώσει τα όσα εδιόρισα», «αφήνω δια την αμαρτωλήν μου ψυχή εις τον Άγιον Σπυρίδωνα γρόσια δέκα, αφήνω εις το μοναστήρι εις το Βαρκό ένα σαραντάρι» «Έτι λέγει, αφήνω ένα σαραντάρι εις τον Άγιον Σπυρίδωνα, και με χρέος των κληρονόμων μου να μου κάμουν τα καλά της ψυχής μου κατά την τάξην των χριστιανών και να δώσουν τα όσα εδιορισα.» (4)
«Έτι λέγει, εάν και κανείς θελήσει και εύγει από τους εδικούς μου δια κληρονομιά να ήθελε δώσει το χρέος όπου χρεωστώ εις το μοναστήρι και ότι άλλα έξοδα οπού κάμουν και μνημόσυνόν μου τα κάνει, τους αφήνει βάρος απαραίτητον να του κάμουν τα καλά της ψυχής του.»(5)
« εις την εκκλησίαν του Αγίου Σπυρίδωνος, αφήνω εις την αυτήν εκκλησίαν μία πρόθεση και ένα σαραντάρι [---] . Εις τους Αγίους Αποστόλους ένα σαραντάρι και ένα εις τον Άγιον Δημήτριον στο Νιχώρι˙(7). Αφήνω και εις τον Άγιον Παντελεήμονα ένα σαραντάρι και ένα εις τον ΆηΝικόλα και ένα εις τον Άη Θανάση κι ένα εις τον Άγιον Ιωάννη εις τον Κάμπο και ένα εις την μΠαναγιά εις το Μποργέτο δια την αμαρτωλήν μου ψυχή.Έτι λέγει, αφήνω βάρος του κυρ (Κ….. Α…..) να ήθελε μου κάμει τα καλά της ψυχής μου κατά την τάξην των χριστιανών και να δώσει τα όσα εδιόρισα, τόσον να με τηράξει ο (Α…….), ωσάν και ο Σπύρος και να με γεροκομήσουν ώστε ζω. Έτι λέγει, μου χρωστάγει ο Αραπογιάννης χωρίς ομολογία γρόσια έντεκα και να τα πάρει ο (Κ…… Α……), να τα δώσει της Γιαννούλας της ψυχοπαίδας του. Έτι λέγει, το δε αποληφθέν πράγμα όπου μένει μέσα εις το σπίτι μου, τόσο σκουτιά ωσάν και άλλο πράγμα ή γέννημα και βρεθεί μέσα εις το σπίτι μου του αφήνω και αυτό βάρος του κυρ (Κ…… Α……) να ήθελε τα δώσει εισέ φ{θο}τωχά σπίτια, να μην κρατήσει τίποτες.(6)
Έτι λέγει, εάν ο θεός καλέσει την αμαρτωλή μου ψυχή, θέλει ότι το πήλινον μου σώμα να ενταφιαστεί εις την εκκλησίαν του Αγίου Αθανασίου. Έτι λέγει, αφήνω εις τον <Άη> Αθανάση ένα σαραντάρι. (7)
Πλέον μέσα από αυτές τις Νοτάριες πράξεις, αναδεικνύεται ένα μεγαλείο σκέψης, έκφρασης αλλά και εντολές αποτελεσματικές, ώστε να υπάρξει ικανοποίηση στη τελευταία επιθυμία του διαθέτη, ο οποίος καλεί τον Νοτάριο (συμβολαιογράφο) για να πραγματοποιήσει «την ύστερήν του διόρθωση, μη ο θάνατος τον εύρει αδιόρθωτον».
Για την Αμφικτιονία
Ο Αντιπρόεδρος
ΝΤΙΝΟΣ Στυλιανός
ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Σημειώσεις:
-1- Από το 2010 η ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ δημιούργησε την δομή μιας δυναμικής τράπεζας πληροφοριών για τα ήθη- έθιμα, τα γεγονότα, τις συνήθειες, τις δικαστικές νότες, τις νοοτροπίες και την συμπεριφορά των κατοίκων της Ενετικής και μετα-ενετικής Βόνιτσας.
Η databases έχει 4 master files και μέχρι σήμερα 15 transaction files. Οι σχέσεις των πεδίων είναι δυναμικές. Όλο αυτό το πλέγμα πληροφοριών, δίνει την δυνατότητα άντλησης συμπερασμάτων αλλά και ομαδοποίηση στοιχείων. Η εφαρμογή υποστηρίζεται μηχανογραφικά από τον ΝΤΙΝΟ Στυλιανό (αναλυτή-προγραμματιστή) και την Μουζενίδου Φένια (Προγραμματίστρια) , ιστορικά από τους ΒΕΡΝΙΚΟ Νικόλα και ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ Σοφία (καθηγητές Πανεπιστημίου), καθώς και από μέλη – συνεργάτες της Αμφικτιονίας , οι οποίοι ασχολούνται με την ταξινόμηση πληροφοριών και το dataentry.
-2- Το τι συνολικά μας αποδίδει αυτή η τράπεζα πληροφοριών, δεν μπορεί να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο, όχι μόνο λόγω του χώρου που πρέπει να καταλαμβάνει ένα άρθρο, αλλά και λόγω της ανάγκης να κρατηθούν πληροφορίες για να πρωτοανακοινωθούν σε συνέδρια ιστορικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος.
-3- Όλες οι εκκλησίες στην περίοδο της Ενετικής Βόνιτσας είχαν δικά τους νεκροταφεία. Στην διαθήκη αυτή η Χάιδω, σύζυγος Θεοχάρη Μαραβέλη, κάτοικος Μπόργο (ένα από τα εξι χωριά της Βόνιτσας), ζητά να θαφτεί, όταν πεθάνει, στο νεκροταφείο του Αγίου Σπυρίδωνος. Το νεκροταφείο άρχιζε από την κόγχη του ιερού, κάλυπτε όλο τον σημερινό δρόμο προς τον πλάτανο και έφτανε μέχρι το σημείο που παλιά υπήρχε η βρύση της πλατείας.
-4- από την διαθήκη του Δανίλη Σπαρτιώτη
-5- από την διαθήκη του Πάνου Κατζαούνη Λεκατσά.
-6- από την διαθήκη του Χρήστου Μπολοβίνη.
-7- Το Νιχώρι ήταν ένα από τα έξι ενετικά χωριά της Βόνιτσας. Προς τη χρονική περίοδο της λήξης της ενετικής κυριαρχίας, τα δύο χωριά Νιχώρι και Μποκάλε λόγω συνεχούς επέκτασης των κατοικιών, ενώθηκαν.
-8- Από την διαθήκη του Σπύρου Ζαβιτσάνου, κατοίκου Κοκίνι (σημερινός Κόκκινος, ένα από τα έξι χωριά).
Διαθήκη Κωσταντή Μοναστηριώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου