Γράφει ο: Δημήτριος Θ. Λύσσαρης*
Θα ήθελα να γράψω δύο λόγια για την μεγάλη αλλά παραγκωνισμένη ιστορία του τόπου μας, για τους σπουδαίους Ακαρνάνες και Ξηρομερίτες. Δυστυχώς όμως, υπάρχουν πιο πιεστικά πράγματα, στα οποία πρέπει να δώσουμε όλοι μας την μέγιστη προσοχή. Όχι για λόγους προβολής του τόπου μας, αλλά καθαρά για λόγους βιοπορισμού και επιβίωσης.
Διατηρώ εδώ και μερικά χρόνια ψυγεία αποθήκευσης τυριών στην Κατούνα. Ο κόσμος που μας εμπιστεύεται αυξάνεται σταθερά, και τους ευχαριστώ γι' αυτό. Πλην όμως φέτος παρατήρησα ότι ενώ οι πελάτες μας αυξήθηκαν, οι ποσότητες που έφερνε ο καθένας μειώθηκαν.
Προσπαθώντας να εξηγήσω το φαινόμενο αυτό μιλώντας με τον κόσμο, έμαθα ότι δυστυχώς φέτος, λόγω του πολύ βαριού περσινού χειμώνα, τα ζωντανά δεν είχαν γάλα, σε σύγκριση με άλλες χρονιές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα ζωντανά υπέφεραν λόγω ψύχους και υγρασίας, ενώ και οι κτηνοτρόφοι ήταν αναγκασμένοι να ταΐζουν συνεχώς.
Όπως καταλαβαίνετε, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά ανησυχητικό, από την στιγμή που όλα τα σφαγεία θα είναι κλειστά του χρόνου, εκτός αυτού που βρίσκεται στον Αχελώο και δεν υπάρχει ουσιαστικά καλλιέργεια. Το μοναδικό εισόδημα δηλαδή είναι ο γαλατάς.
Δεν μπορώ όμως να δεχθώ ότι τέτοιες βαρυχειμωνιές και ζέστες όπως η φετινή, που ακόμα κρατάει, δεν μας έχουν ξαναβρεί. Επίσης μας έχουν βρει κατακτητές, επιδρομείς και διάφοροι εχθροί. Πως ξεπερνούσε ο κόσμος τα προβλήματα; τι ήταν αυτό που έκανε την διαφορά;
Αν δείτε προσεκτικά το ανάγλυφο του Ξηρομέρου, της αρχαίας Ακαρνανίας, θα συμφωνήσετε μαζί μου σε δύο πράγματα:
1.-Το ανάγλυφο του τόπου είναι αρκετά ανώμαλο, με συνεχείς λόφους, λίμνες και διακυμάνσεις ύψους, και
2.-τα δύο βουνά μας δεσπόζουν στον νομό μας (ο οποίος επισήμως δεν ανακηρύχθηκε ποτέ).
Αυτά όμως δεν αρκούν για να μας κρατήσουν εδώ επί χιλιετίες ολόκληρες, όταν μας πολεμούσαν θεοί και δαίμονες. Τι ήταν αυτό που έκοβε τον πολύ αέρα στους διάφορους επίδοξους επιδρομείς, ενώ τους απέτρεπε ταυτόχρονα από το να παραμείνουν επί μακρόν, ενώ μας εξασφάλιζε την επιβίωση;
Βέβαια αντίστοιχα φαινόμενα παρουσιάστηκαν κατά καιρούς και σε άλλες περιοχές. Συνήθως όμως πρόκειται για αποκλειστικά ορεινές περιοχές, όπου αρκεί και μόνο να ρίξεις μια ματιά σε μια φωτογραφία για να καταλάβεις το αυτονόητο. Εδώ όμως, στην περίπτωσή μας, τι ακριβώς γινόταν;
Για να λύσουμε αυτό το μικρό «μυστήριο» αρκεί να αναζητήσουμε τις εντυπώσεις των διαφόρων περιηγητών, οι οποίοι πέρασαν από εδώ. Ένας από τους τελευταίους στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Δημήτριος Βικέλλας, ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ), που διοργάνωσε τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896,πέρασε από τα μέρη μας στα 1884.
Οι εντυπώσεις του, μαζεμένες από τα διάφορα γράμματα που έγραφε καθ' οδόν, από την κίνησή του περιμετρικά του Ξηρομέρου, δημοσιεύτηκαν σε βιβλίο το 1991, στο οποίο αναφέρει ότι γενικά ότι την εντύπωση που του προκάλεσε το δασωμένο τοπίο, καθώς έφευγε από τον Καρβασαρά με κατεύθυνση προς Αγρίνιο, σε σύγκριση με τα φαλακρά όπως αναφέρει, βουνά της Αττικής.
Το γεγονός αυτό το επιβεβαιώνουν και μεγάλοι άνθρωποι, ηλικίας 80+, οι οποίοι σε συζητήσεις που κάναμε, μου είπαν ότι «βγαίναμε από την πόρτα μας και μπαίναμε στο δάσος».
Το δάσος λοιπόν ήταν η πηγή ζωής και ταυτόχρονα η προστασία μας. Οι Ξηρομερίτες δεν είμαστε ορεσίβιοι, είμαστε δασόβιοι. Ζήσαμε και επιβιώσαμε επί χιλιετίες στον τόπο μας, ο οποίος ουσιαστικά ήταν ολόκληρος ένα δάσος.
Τώρα όμως, όπως μπορεί ο καθένας μας να δει, το δάσος αυτό δεν υπάρχει πια. Γιατί;
Γιατί όπως μου είπαν μεγάλοι άνθρωποι, οι οποίοι μάλιστα δούλεψαν στα συνεργεία αυτά, δεκάδες συνεργεία σε πολλά χωριά, ακόμα και με δεκαπέντε άτομα προσωπικό, έκοβαν τεράστια δέντρα για ξυλεία, περίπου πριν πενήντα με εξήντα χρόνια.
Έτσι ο τόπος μας, σε ένα έγκλημα χωρίς τιμωρία, αποψιλώθηκε συστηματικά.
Το δάσος, πέραν του να καταλαμβάνει κάποια επιφάνεια εδάφους, κάνει κάποια πολύ σημαντικά πράγματα: πρώτα από όλα, συγκρατεί το χώμα και δεν το αφήνει να παρασυρθεί από τις βροχές. Δεύτερον, δεν αφήνει το νερό να πέσει κατευθείαν στο έδαφος, αλλά με τα κλαριά και τα φύλλα των δέντρων, το μαζεύει και το οδηγεί προς τον κορμό, από όπου διοχετεύεται σταδιακά προς τις ρίζες και το χώμα, μην αφήνοντας να δημιουργηθούν χείμαρροι. Με τον τρόπο αυτό, τροφοδοτεί τους υπόγειους ταμιευτήρες νερού, με αποτέλεσμα να μπορούν οι ταμιευτήρες να παρέχουν νερό καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου.
Τρίτον, το νερό που εκλύεται από τα φύλλα των δέντρων στην ατμόσφαιρα, υπό την μορφή υγρασίας, σε συνδυασμό με την παραγωγή οξυγόνου, δημιουργούν ένα πολύ πιο ευχάριστο και ήπιο περιβάλλον, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις των καλοκαιρινών θερμοκρασιών να είναι πολύ πιο αμβλυμένες.
Αλλά ακόμα και τον χειμώνα, το δάσος βοηθά με το να μην αφήνει την γη εκτεθειμένη άμεσα σε ισχυρούς και παγωμένους ανέμους, μετριάζοντας την επιρροή του ψύχους.
Με λίγα λόγια δηλαδή, οι επιπτώσεις των ακραίων θερμοκρασιών εξομαλύνονται σε μεγάλο βαθμό. Κάνει πιο ήπιο το κλίμα, όλες τις εποχές του χρόνου.
Η τωρινή δεινή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι κτηνοτρόφοι, οφείλεται στο δάσος ή μάλλον στην έλλειψή του. Δεν μπορώ να μην σταθώ στους διάφορους άρχοντες του τόπου μας, δημοτικούς και κοινοβουλευτικούς, κυρίως τους παλαιότερους, οι οποίοι υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων και δεν ενδιαφέρθηκαν. Εσείς κύριοι καλά περάσατε, εμείς τώρα τι πρέπει να κάνουμε; να κόψουμε τον λαιμό μας;
Οι επιδοτήσεις τελειώνουν, σφαγεία δεν υπάρχουν, καλλιέργεια δεν έχουμε, ένα γάλα μας έχει μείνει, κι αυτό λιγοστεύει. Επειδή και φέτος το καλοκαίρι ήταν βαρύτερο από το περσινό, και σε ολόκληρη την Δυτική Ελλάδα, μέχρι την βόρεια Κέρκυρα όπου έχω συγγενείς, δεν έβρεξε επί πέντε μήνες, φοβάμαι ότι και ο χειμώνας θα είναι πολύ βαρύς και θα έχουμε πάλι τα ίδια προβλήματα με πέρυσι.
Οι γεωργοί μας λένε ότι, ότι και να φυτέψεις, από κλαρί έτσι, πρέπει να είσαι τρία χρόνια από πάνω να ποτίζεις, γιατί θα ξεραθεί. Είναι η απλή καθημερινή πρακτική εμπειρία των γεωργών μας, η οποία αντανακλά το γεγονός ότι το έδαφος ξεραίνεται τα καλοκαίρια και μόνο τα παλιά δέντρα, τα οποία έχουν αναπτύξει ένα δυνατό ριζικό σύστημα μπορούν να βρουν κάποια υγρασία και να αντέξουν το μακροχρόνιο καλοκαίρι. Αν δηλαδή κάποιο δέντρο κοπεί, δεν θα φυτρώσει άλλο στην θέση του. Αυτά που υπάρχουν σήμερα είναι γιατί είναι παλιά.
Κατά την γνώμη μου, πρέπει πρώτα από όλα να προσπαθήσουμε να αναστρέψουμε την πορεία των πραγμάτων. Σύμφωνα με τις συζητήσεις που έκανα, και όποιος γνωρίζει κάτι καλύτερο τον παρακαλώ προσωπικά να μας ενημερώσει, πρέπει να γίνουν δύο πράγματα, τώρα που έρχεται χειμώνας:
1.-Δεν πρέπει να κοπεί κανένα μεγάλο δέντρο. Αντί αυτού, μπορούμε να κόψουμε ένα – δύο μεγάλα κλαριά από το δέντρο, τα οποία θα έχουν ξαναβγεί σε δύο – τρία χρόνια. Αν κοπεί μεγάλο δέντρο, οι πιθανότητες είναι ότι ΔΕΝ θα ξαναβγεί άλλο στην θέση του.
2.-Όταν πηγαίνουμε να κόψουμε κλαριά, για τα ζωντανά ή για προσανάμματα, δεν πρέπει να κόβουμε κλαριά στην σειρά. Δηλαδή φτάνουμε στην άκρη μιας θαμνώδους έκτασης. Δεν πιάνουμε το αλυσοπρίονο να κόψουμε στην σειρά όλα τα πουρνάρια, αλλά επιλέγουμε τα μικρότερα, τα πιο χαμηλά, για να δώσουμε αέρα στα άλλα να επεκταθούν, να πάρουν ύψος, για να σκιάσουν το έδαφος.
Η βοήθεια που δίνουμε στην φυσική αυτή διαδικασία είναι σημαντική και απολύτως απαραίτητη, γιατί ο ανταγωνισμός μεταξύ των φυτών θα οδηγήσει κάποιο να επικρατήσει, εις βάρος των άλλων, αλλά αυτό θα γίνει σε ορίζοντα δεκαετιών, και ΔΕΝ έχουμε τόσο χρόνο.
Το καλοκαίρι αν μπορούμε να ρίξουμε λίγο νερό σε κανένα δεντράκι στο δρόμο μας βοηθάμε τον εαυτό μας και τις μέρες που θα έχει ζέστη ΚΑΙ θα φυσάει, πρέπει να βγουν ομάδες πυροπροστασίας. Να μην αφήσουμε κανένα αλήτη να καταστρέψει αυτά που παλεύουμε με τόσο κόπο να φτιάξουμε.
Επίσης είναι απαραίτητο οι κτηνοτρόφοι να προσπαθήσουν να προστατέψουν τα ζωντανά, έστω με μια απλή ξερολιθιά γύρω από το μαντρί, να μην είναι συνέχεια εκτεθειμένα στον αέρα και την βροχή. Επίσης όποιος μπορεί, καλό είναι να ρίξει ένα τσιμεντένιο δάπεδο για να φτιάξει μια ξύλινη αποθήκη, δεν απαιτείται οικοδομική άδεια και πουλάνε έτοιμες για συναρμολόγηση, για την αποθήκευση ζωοτροφών.
Κάνω έκκληση σε όποιον γνωρίζει καλύτερα να προτείνει κάτι καλύτερο, για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε με τον τόπο μας και να βοηθηθούμε όλοι.
Βοηθήστε όσο μπορείτε τον κόσμο, γιατί πρέπει από κάπου να ξεκινήσουμε να αντιστρέφουμε την ερημοποίηση του τόπου μας, πριν καταλήξουμε να έχουμε πιο αραιοκατοικημένοι από ότι η Σαχάρα.
Ευχαριστώ,
*Δημήτριος Θ. Λύσσαρης
Κατούνα Ξηρομέρου
ΑΠΟ ΞΗΡΟΜΕΡΟ NEWS
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου