«Η διαχείριση της παράδοσης, ο λαϊκός πολιτισμός ανάμεσα στον φολκλορισμό, στην πολιτιστική βιομηχανία και τις τεχνολογίες αιχμής» είναι το θέμα του τριήμερου συνεδρίου πανεπιστημιακών λαογράφων ελληνικών ΑΕΙ που θα λάβει χώρα στην Κομοτηνή και συγκεκριμένα στο χώρο της Παλιάς Νομικής από 4 έως 6 Οκτωβρίου. Πρώτη φορά το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και συγκεκριμένα το τμήμα Γλώσσας Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών φιλοξενεί αυτό το θεσμό που ξεκίνησε το 2006 από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Συμμετέχουν καθηγητές λαογραφίας από διάφορα ελληνικά πανεπιστήμια και στόχος του συνεδρίου είναι να υπάρξει συντονισμός των ΑΕΙ για τα μεταπτυχιακά προγράμματα, ώστε να μην υπάρχει αλληλοεπικάλυψη. Θα παρουσιαστούν φυσικά οι εξελίξεις της λαογραφικής έρευνας, ένας τομέας στον οποίον έχουν μειωθεί δραματικά οι πόροι.
Την Τρίτη ημέρα του συνεδρίου, (Κυριακή 6/10) στις 10.30 πμ, οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κος Νικολας Βερνίκος και η Κα Σοφία Δασκαλοπούλου, θα εισηγηθούν το θέμα : ‘Προικοσύμφωνα της Βόνιτσας. Προσπάθειες και πρακτικές αναβίωσης της συλλογικής μνήμης’.
Πρόκειται για 32 λιγάτα (νοτάρια προικοσύμφωνα) που εντοπίστηκαν στα κρατικά αρχεία ή από ιδιώτες που τα προσέφεραν, για την διευκόλυνση της έρευνας. Τα περισσότερο σημαντικά λιγάτα είναι τα δύο προικοσύμφωνα της οικογένειας Χαλκιόπουλου, μιας φάρας που μέσα από αξιώματα ενετικά ή μετα-ενετικά, κυβέρνησε την Βόνιτσα.
Το 1975 δημοσιεύονται στα χρονικά του Πανεπιστημίου, από τον Κο Νικόλα Βερνίκο, τα δύο λιγάτα της οικογένειας Χαλκιόπουλου, μιας ισχυρής φάρας που για 70 χρόνια κατείχε υψηλές θέσεις στην διακυβέρνηση της Βόνιτσας, τόσο στην Ενετική περίοδο, όσο και στις μετέπειτα περιόδους, ανεξάρτητα των εθνοτήτων που διοικούσαν την πόλη (Γάλλοι – Αλή Πασάς , πρώτα χρόνια ελληνικής επανάστασης του 1821).
Τα δύο αυτά λιγάτα, παρά το μεγάλο περιεχόμενο πλήθος ιστορικών και εθιμικών πληροφοριών, δεν έτυχαν καμιάς άλλης αξιοποίησης, στα 35 χρόνια που ακολούθησαν.
Το 2010 o Νικόλας Βερνίκος και η Σοφία Δασκαλοπούλου, έρχονται σε επαφή με την ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ, ένα σύλλογο έρευνας και πολιτισμού. Ενημερώνει τα μέλη του συλλόγου για τα δύο αυτά σημαντικά Νοτάρια της Ενετικής Βόνιτσας. Αρχίζει μια δημιουργική συνεργασία βασισμένη στην γνώση των δύο καθηγητών και την θέληση των μελών του συλλόγου.
Από το 1975 ο Νικόλας Βερνίκος γνωρίζει ότι στα αρχεία του Κράτους στην Λευκάδα, υπάρχουν δύο τόμοι συμβολαίων Ενετικής και μετα-ενετικής περιόδου. Επισκέπτεται τα αρχεία του Κράτους στην Λευκάδα και εξηγεί στα μέλη της ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ τον τρόπο της άντλησης των πρωτογενών πληροφοριών. Οι καθηγητές επεξεργάζονται τα πρωτογενή στοιχεία που συλλέγουν και αποστέλλουν μέσω email , τα μέλη της ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ. Για κάθε νέο στοιχείο που η μελέτη αναδεικνύει, αποστέλλεται στην Βόνιτσα για επαλήθευση και διασταύρωση. Νέα λιγάτα έρχονται στην επιφάνεια, οι δε διαθήκες αποκαλύπτουν την διαχρονικότητα ενός συνταρακτικού εθίμου. Την υποχρεωτική ανάγνωση της διαθήκης, πάνω από το κεφάλι του νεκρού, την ώρα της νεκρώσιμης ακολουθίας.
Το περιεχόμενο των άλλων νοταρίων, νοτάρια που έχουν σχέση με συναλλακτικές πράξεις των πολιτών, αναδεικνύει τον τότε πολιτισμό και τις σχέσεις των ανθρώπων. Η κοινωνία της Βόνιτσας ξυπνά από τον λήθαργο της απραξίας και μέσα από σεντούκια βγαίνουν παλαιά έγγραφα και ανέκδοτοι χάρτες. Μάλιστα από τον επονομαζόμενο «χάρτη Ιωάννη Παπαχρήστου» για πρώτη φορά έχουμε τα σημεία των συνόρων της Ενετικής Βόνιτσας, βάσει της συνθήκης του Πασσάροβιτς.
Ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών σε κείμενα και εικόνες, διακινούνται μέσω διαδικτύου, με συντονισμό και ακολουθία ενεργειών.
Η έκδοση του πρώτου τόμου «Ενετική Βόνιτσα» σφραγίζει την αρχική προσπάθεια και το περιεχόμενο του γίνεται άμεσα θέμα εργασίας. Σε ένα κεφάλαιο του 1ου τόμου περιέχονται όλα τα ονόματα από τα προικώα αντικείμενα και από τα είδη συγίρησης σπιτιού της χρονικής περιόδου 1700-1800.
Με δεδομένο ότι ο πρώτος τόμος απέδειξε έμπρακτα ότι τα τοπωνύμια της Ενετικής Βόνιτσας είναι τα αυτά στην σημερινή Βόνιτσα, έπρεπε να εξεταστεί αν αυτή η διαχρονικότητα ισχύει και για τα προικώα αντικείμενα, τα είδη συγύρισης σπιτιού.
Στην Βόνιτσα βρίσκονται για μια άλλη φορά οι Βερνίκος και Δασκαλοπούλου και με την συνάντηση που έχουν με την ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΝΩΝ, εξηγούν την αναγκαιότητα του Project. Άμεσα τέθηκε το ζήτημα στο ποιοι θα συμμετείχαν στην προτεινόμενη εργασία. Η πρόταση για ανάληψη του έργου από τους μεγάλους σε ηλικία «Αμφικτίονες» , ήλθε σε αντιπαράθεση με την πρόταση του Κου Βερνίκου, που εισηγήθηκε την πραγματοποίηση του έργου από τους πιο μικρούς μαθητές των εκπαιδευτηρίων πληροφορικής Βόνιτσας.
Το σκεπτικό του Κου Βερνίκου ήταν ότι αν το έργο πραγματοποιηθεί από τους μεγάλους, τότε εύκολα θα εντοπιστούν τα 200-300 αντικείμενα από τα 400 της λίστας του 1ου τόμου, αφού στην καθημερινή ομιλία της σημερινής Βόνιτσας, αυτά τα αντικείμενα έχουν ισχυρή παρουσία. Τι θα γίνει όμως με τα υπόλοιπα αντικείμενα , που τα χρόνια που πέρασαν, τα έχουν θέσει σε περιορισμένη χρήση; Αυτά τα γνωρίζουν οι υπερήλικες της Βόνιτσας και εκεί χρειάζεται ειδικό πλαίσιο επαφής. Αν όμως την εργασία την αναλάμβαναν οι μικροί μαθητές του εκπαιδευτηρίου, τότε αυτοί θα απευθύνονταν αρχικά στους γονείς τους και αμέσως μετά στις γιαγιάδες και στους παππούδες
Θα ήταν η πρώτη επίσημη επαφή των εγγονιών με τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Οι γιαγιάδες για πρώτη φορά θα καλούνταν να αποδείξουν στα εγγόνια ότι δεν είναι μόνο καλές για την φύλαξη και τα παραμύθια γύρω από την φωτιά, αλλά ήταν και γνώστες μιας άλλης καλής ένδοξης εποχής, της Bella Vonizza. Οι γιαγιάδες και να μην θυμούνταν ή να μην γνώριζαν ένα προικώο αντικείμενο , θα απευθύνονταν σε άλλη ηλικιωμένη φίλη της, για να το θυμηθεί.
Από την άλλη πλευρά, οι μικροί μαθητές θα συγκέντρωναν τις πληροφορίες και θα χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία των υπολογιστών, αρχικά για την καταχώρηση της πληροφορίας και μετέπειτα για την εκμετάλλευση της καταχωρημένης πληροφορίας.
Η ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ αποδέχθηκε την εισήγηση του Κου Βερνίκου και έθεσε το μέλος της, την ΜΠΟΓΟΡΔΟΥ Αγγελική (καθηγήτρια στην Β’ Βάθμια Εκπαίδευση) ως τοπικό συντονιστή του έργου και ενδιάμεσο κρίκο της ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ με τους καθηγητές Κο Βερνίκο και Κα Δασκαλοπούλου.
Ετσι τον Ιανουάριο αναγγέλλεται σε τοπικού και διεθνείς φορείς η εργασία:
Project
«Προικώα αντικείμενα: Σκουτιά –Συγύριση σπιτιού – κοσμήματα»
Υπεύθυνοι καθηγητές: Νικόλας Βερνίκος - Σοφία Δασκαλοπούλου
Υπεύθυνη συντονισμού ομάδας σπουδαστών:Αγγελική Μπογόρδου
Σπουδαστές που πραγματοποίησαν την έρευνα.
Κομποτιάτη Αγγελίνα του Παναγιώτη, ετών 11
Τόλης Γεώργιος του Δημητρίου, ετών 13
Τόλη Στεφανία του Δημητρίου, ετών 11
Μπαλάσκα Μαρία του Γεωργίου, ετών 11
Τσανάκα Αγγελική του Νικολάου, ετών 9
Βρακοζώνη Αθανασία του Ελευθερίου, ετών 10
Καραγιώργου Αναστασία του Αλεξίου, ετών 10
Λέκκας Νικόλαος του Διονυσίου, ετών 14
Προδρομίτη Γεωργία του Αθανασίου, ετών 9
Πραμμαγιούλη Χριστίνα του Αλεξίου, ετών 10
Κρόνκο Μπρούνο του Ιωάννη, ετών 11
Πανταζής Ιωάννης του Χρήστου, ετών 12
Ασπρογέρακας Παναγιώτης του Αντωνίου, ετών 10
Κούτσικος Γιώργος του Αποστόλη, ετών 10
Για κάθε σπουδαστή δημιουργήθηκε ένα ψηφιακό αρχείο με τα προικώα αντικείμενα. Αφού έγινε εκτύπωση του αρχείου, κάθε σπουδαστής άρχισε τις επαφές με τους παππούδες και γιαγιάδες. Κάθε σπουδαστής καταχωρούσε τις πληροφορίες του στο δικό του αρχείο ή σε αρχείο ομάδας δύο σπουδαστών. Αποφεύχθηκε η καταχώρηση των πληροφοριών σε κοινό αρχείο (κοινόχρηστα αρχεία) για να μην υπάρχει η περίπτωση της αναστολής των προσπαθειών, αν δύο σπουδαστές είχαν βρεί διαφορετική έννοια για το ίδιο προικώο αντικείμενο.
Ο χρόνος συγκέντρωσης των πληροφοριών κράτησε από τον Ιανουάριο του 2013 μέχρι και τις αρχές Μαΐου 2013. Σε αυτό το χρονικό σημείο, όλα τα επί μέρους αρχεία των σπουδαστών ενοποιήθηκαν και αφού ταξινομήθηκαν ανα προικώο αντικείμενο, ελένχθηκε η περίπτωση της διπλής ή τριπλής έννοιας για κάποιο προικώο αντικείμενο. Διαπιστώθηκε ότι μόνο για ένα μόνο προικώο αντικείμενο υπήρξαν δύο έννοιες, που μάλλον και οι δύο εξηγήσεις μπορεί να έχουν σωστή θέση.
Το αρχείο ελέγχθηκε από τον Κο Βερνίκο και συσχετίστηκε με τα συμφραζόμενα των συμβολαίων γάμου (λιγάτα). Υπήρχε συνάφεια.
Μέσα από αυτή την εργασία προκλήθηκε το ενδιαφέρον στην κοινωνία της Βόνιτσας, οι μικροί μαθητές μπολιάστηκαν με το μικρόβιο της έρευνας, οι γιαγιάδες και οι παππούδες ένοιωσαν υπερήφανοι για αυτή την πρώτη επίσημη επαφή με τα εγγόνια.
Η ιστορία επαληθεύτηκε. Η Βόνιτσα, η πόλη των 18 εθνοτήτων, διατηρεί ακόμα και σήμερα τις ίδιες ονομασίες για τους τόπους, για τις συνήθεις, για τα προικώα αντικείμενα , τα εργαλεία συγύρισης ενός σπιτιού. Η πόλη αυτή που βρέθηκε για αιώνες στα σύνορα κάθε εθνότητας που την διοικούσε, κράτησε την ταυτότητά της και αφομοίωνε τις ομάδες των νέων κατοίκων που βρίσκονταν εκεί είτε για να προστατευτούν είτε για να δραστηριοποιηθούν στο εμπόριο. Η πόλη και οι κάτοικοί της κράτησαν για αιώνες αναλλοίωτα σημαντικά στοιχεία του πολιτισμού.
Η σημασία των προικώων αντικειμένων αποδεικνύουν ότι οι κάτοικοι της Βόνιτσας αλλά και της ευρύτερης περιοχής (και γενικότερα της Ελλάδας) δεν ήταν οι ρακένδυτοι όπως ήθελαν να τους παρουσιάσουν ορισμένοι ανθέλληνες , παραποιητές της ιστορίας. Κάθε προικώο αντικείμενο , κάθε αντικείμενο συγύρισης του σπιτιού , ήταν λειτουργικό, εργονομικό και στοιχείο απόδειξης ενός πολιτισμού.
Η σημασία της εργασίας των μικρών σπουδαστών, απέδειξε ότι τα ταμπού για παντοδυναμία των ισχυρών ομάδων εργασίας πρέπει να αναθεωρηθούν. Απέδειξε ότι η νέα γενιά μπορεί να ενδιαφερθεί, αν της δείξουμε εμπιστοσύνη και της δώσουμε το έναυσμα. Απέδειξε ότι η χρήση των νέων τεχνολογιών , ‘έστω και με μικρά προγραμματιστικά εργαλεία, μπορεί να βοηθήσει στην συλλογή και την εκμετάλλευση των πληροφοριών της πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Απέδειξε ότι πριν ακόμα συγκροτηθούμε σαν κράτος είχαμε την ίδια συνείδηση, είχαμε συνέχεια σαν Εθνος.
Η Γ’ συνεδρία αρχίζει στις 9.00 το πρωί και η εισήγηση του Κου Βερνίκου, η εργασία των σπουδαστών εκπαιδευτηρίων πληροφορικής Βόνιτσας, αναπτύσσεται στις 10.30 πμ.
Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε σε αυτή την εργασία αναβίωσε πάνω από 150 λέξεις, έθιμα, μέσα από την συλλογική μνήμη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου