Θεόδωρος Γρίβας, Ο σταυραετός της Λάμιας (Μέρος 4ο)

Στην αυλή της Κούλιας του Θεοδωράκη Γρίβα.

Κεντρικός ομιλητής: Δημήτρης Βερύκιος (ηθοποιός)

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΒΟΝΙΤΣΑΣ

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ MICROSOFT OFFICE SPECIALIST

& ΤΕΧΝΟΒΛΑΣΤΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΔΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Από την  ιστορία που μας έχουν διδάξει, έχει δημιουργηθεί στους περισσότερους από εσάς, μια εικόνα για τους ήρωες του 1821. Από τα διάφορα σημεία της ιστορίας παρουσιάστηκαν έγγραφα ή έργα Ελλήνων αγωνιστών του 1821, που μπορεί να σας αποκλίνουν από την εικόνα που μέχρι τώρα έχετε για τον καθένα αγωνιστή. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τους παράγοντες εκείνης της εποχής και κυρίως το αν οι ήρωες του 1821 ήταν Άγιοι, σήμερα δεν θα είχαμε την ελευθερία μας, αλλά ένα μεγαλύτερο αριθμό από μοναστήρια. 

     Αυτή η ιδιομορφία τους, αυτό το απροσδόκητο στην συμπεριφορά τους, συντέλεσε στο να απελευθερωθεί η πατρίδα μας και εμείς σήμερα να ζούμε με δυνατότητα ελευθερίας.

Τιμή και δόξα στους αγωνιστές του 1821. 

Τιμή και δόξα σε κάθε άνθρωπο που θυσιάζεται για τα ιδανικά της ελευθερίας.

ΑΘΑΝΑΤΟΙ 

Με την παράδοση και του 4ου μέρους της ζωής του Θεοδωράκη Γρίβα, θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλους τους αναγνώστες και  τους συνεργάτες μας.

Για την Αμφικτιονία Ακαρνάνων

ΝΤΙΝΟΣ Στυλιανός

Αν οι ήρωες του 1821 ήταν «Αγιοι»… τότε δεν θα είχαμε επανάσταση αλλά περισσότερα μοναστήρια. Αυτό το απροσδόκητο του χαρακτήρα τους, είναι αυτό που τους έκανε ήρωες και κανείς ξένος δεν μπορούσε να προσδιορίσει την επομένη κίνησή τους. Αυτό έδωσε το αποτέλεσμα στην επανάσταση του 1821 και σε εμάς, σήμερα, την δυνατότητα της ελευθερίας.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

Ιστορικά βρισκόμαστε στο χρονικό σημείο , όπου ο Ιμπραήμ έχει καταλάβει το Μεσολόγγι και η πιο σημαντική Ελληνική εστία, στη Πελοπόννησο, είναι το Ναύπλιο. Ο Ιμπραήμ προσπαθεί να «πείσει» τον Γρίβα για παράδοση του «βράχου».

Ας δούμε αναλυτικά την ανωτέρω αναφερόμενη περίοδο:

Ο Γρίβας κατέχει το Ναύπλιο. Ο Ιμπραήμ σωστά θεωρεί ότι μια πτώση του Ναυπλίου σημαίνει την τελική κυριαρχία του και το τέλος της ελληνικής επανάστασης. Ο Ιμπραήμ εκτός των άλλων στην υπηρεσία του, έχει ένα γραμματικό, τον Καπετάν Γιώργη. Ο Καπετάν Γιώργης, πρίν την έλευση του Ιμπραήμ στη Πελοπόννησο, ήταν ο γραμματικός του Πέτρου Μαυρομιχάλη. Στην υπηρεσία του Μαυρομιχάλη, ο καπετάν Γιώργης, είχε συναντήσει πολλούς οπλαρχηγούς, γνώριζε πολλά για αυτούς και τις συνήθειές τους.

Παρά τις καλές υπηρεσίες που προσέφερε στον Μαυρομιχάλη, με την έλευση του Ιμπραήμ, ο Καπετάν Γιώργης άλλαξε στρατόπεδο και ο Ιμπραήμ τον δέχθηκε, αφού πληροφορήθηκε τα προσόντα του.

Ο Ιμπραήμ χρησιμοποίησε τον καπετάν Γιώργη για να πλησιάσει τον Γρίβα.  Ζητήθηκε συνάντηση και πραγματοποιήθηκε. Ο Καπετάν Γιώργης ,  άριστος χρήστης της ευγενικής προσέγγισης και της καλής διπλωματίας, μετέφερε την πρόταση του Ιμπραήμ για τα ανταλλάγματα που θα έχει αν παραδώσει «τον βράχο» (Το Ναύπλιο). Εκτός του χρηματικού ποσού δηλ.  10 εκατομμύρια γρόσια, αν ήθελε θα παραμείνει στην Πελοπόννησο, θα του δίνονταν η διοίκηση όλης της Πελοποννήσου, ενώ αν ήθελε να αναχωρήσει, τότε σε όποια χώρα θα πήγαινε θα έφτανε εκεί με ασφάλεια.

Ο Γρίβας περίμενε να λάβει πληροφορίες για τις μελλοντικές κινήσεις του Ιμπραήμ. Αφού η ώρα περνούσε και δεν λάμβανε τίποτα από αυτό που περίμενε, έδωσε την απάντηση στον καπετάν Γιώργη:

«Πήγαινε και πές στον αφέντη σου ότι την απάντησή μου θα την λάβει από τα κανόνια μου , όταν θα τολμήσει να πλησιάσει το Ναύπλιο».

Δημήτριος Βερύκιος

(στο βάθος διακρίνονται τα φώτα της πόλης Λευκάδας)

Η επιστροφή του Γρίβα στο κάστρο του Ναυπλίου ήταν γρήγορη. Κάλεσε δεκατέσσερις αξιωματικούς του και τους μετέφερε όλα τα γεγονότα και την συζήτηση που είχε με τον απεσταλμένο του Ιμπραήμ. Έκλεισε την ενημέρωση με τα λόγια:

« αλλ΄εγώ απέρριψα τακτως τας προτάσεις ταύτας βέβαιος ότι προλαμβάνω όλης της φρουράς τα αισθήματα, καθόσον εκτός του προς την πατρίδα καθήκοντος, εις την οποίαν ορκησθήκαμεν άπαξ να προσφέρουμεν την ζωήν μας υπέρ της απελευθερώσεως του γένους, εσκέφθην συνάμα ότι δεν θα υπάρχει καθ’ όλην την σφαίραν γωνία τις όπου είναι δυνατόν να κρυφτεί της προδοσίας το αίσχος, διότι και εις την άκραν του κόσμου εάν καταφύγει τις και εκεί θα δακτυλοδεκτήται ως άνθρωπος πωλήσας αντί χρημάτων την πατρίδα του. Γνωρίζων την φιλοτιμίαν όλης της φρουράς αμφιβάλλω αν ηδύνατο κανείς να επιζήση εις τοιούτον αίσχος».

Δημήτρης Βερύκιος, με τον διαχειριστή ήχου ΝΤΙΝΟ Αργύρη

Την ίδια ημέρα η ομάδα των αξιωματικών σε έγγραφο για τις ετήσιες ανάγκες του φρουρίου, συμπεριέλαβε  και μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών, οι οποίες θα τοποθετούνταν στα θεμέλια του κάστρου, ώστε να ανατιναχθεί αν ήταν να πέσει στα χέρια του εχθρού:

«δια 500 οκάδας Βαρούτι εις προσθήκην, όταν τύχη κακή. Δεν δυνηθή το φρούριον να εφοδιαστεί παλιν από κανέναν μέρος να χρησιμεύσει δια να καταστραφεί μετά της φρουράς αντί να πέση εις την εξουσίαν των εχθρών της Ελλάδας».

Το κείμενο το υπέγραψαν εκτός από τον Θεοδωράκη Γρίβα, οι Φλώρος Γρίβας, Σταύρος Γρίβας, Νικόλαος Κασομούλης, Γαλάνης Μεγαπάνου, Κ. Δροσίνης, Κώστας Καπογιωργάκης, Γιωργάκης Γεροθανάσης, Χρήστος Τζάκας και Γιαννάκης Κουτζαφτόπουλος.

Η όλη κατάσταση έγινε γνωστή σε όλο το στράτευμα του κάστρου και στους πολίτες της πόλης του Ναυπλίου, δημιουργώντας ένα κλίμα ασφάλειας.

1827. Ανοικτή ρήξη  Κολοκοτρώνη- Γρίβα

Με διάγγελμά του ο Κολοκοτρώνης ζητά από τους Πελοποννήσιους να διώξουν τον Γρίβα από το Ναύπλιο, που κατά την άποψή του, το έχει καταντήσει λησταρχείο. Ζητά την άμεση αποχώρηση του Γρίβα. Ο Γρίβας αρνείται. Λίγο μετά συμβαίνει μια απόπειρα δολοφονίας του Γρίβα, όταν ο Γρίβας κατήλθε από το φρούριο στη πόλη.

Μάρτιος του 1827

Η Γ’ Εθνοσυνέλευση

Ο Κολοκοτρώνης επέμενε να γίνει έδρα του Κράτους το Ναύπλιο. Μια τέτοια απόφαση θα υποχρέωνε τον Γρίβα να φύγει από το Ναύπλιο.

Η Εθνοσυνέλευση συμφωνεί και πλέον επίσημα ο Κολοκοτρώνης ζητά από τον Γρίβα να αποχωρήσει από το Ναύπλιο και να γίνουν οι ετοιμασίες για την έλευση του Καποδίστρια.

Ο Γρίβας δεν αποδέχεται τις θέσεις του Κολοκοτρώνη και γνωρίζει ότι αν δεν θέλει αυτός να αποχωρήσει από το Ναύπλιο, κανείς δεν μπορεί να τον διώξει από εκεί ούτε με την βία ούτε με πολιορκία, ούτε και ο ίδιος ο Καποδίστριας.

Η ομάδα Κολοκοτρώνη προσπαθεί να καταλάβει το φρούριο του Ναυπλίου πληρώνοντας ένα μεγάλο ποσό για να προσεταιριστεί ανώτατα μέλη της φρουράς του Ναυπλίου. Μάλιστα για την συγκέντρωση των ποσών που είχαν συμφωνηθεί, ο Κολοκοτρώνης θα πουλήσει και τις ασημένιες πιστόλες του.

Αποτυχία κατάληψης του φρουρίου.

Το σχέδιο του Κολοκοτρώνη αποτυγχάνει και το κυριότερο εκτός από τις συλλήψεις των αποστατών, ο Γρίβας τους αφαιρεί τα χρήματα της προδοσίας.

Ο ιστορικός Σπηλιάδης, στα απομνημονεύματα του, καταχωρεί την άποψη ότι το σχέδιο της προδοσίας ήταν χαλκευμένο από τον Γρίβα, για να κατηγορηθεί ο Κολοκοτρώνης.

Εμείς δεν έχουμε άποψη, εκτός μόνο ότι από την μελέτη των απομνημονευμάτων του Σπηλιάδη, διακρίνουμε μια σαφή υποστήριξη  του Κολοκοτρώνη.

Στα απομνημονεύματα ο Σπηλιάδης δεν αμφισβητεί ότι πράγματι ο Κολοκοτρώνης συγκέντρωσε χρήματα και μέσω δικών του επιρροών βρήκε και χρημάτισε αξιωματικούς του κάστρου του Ναυπλίου. Δεν υπάρχει αμφισβήτηση από κανένα ιστορικό για το γεγονός της ενέργειας των αξιωματικών να παραδώσουν το κάστρο, βοηθώντας τους ανθρώπους του Κολοκοτρώνη να εισέλθουν κρυφά.

Για την «χάλκευση» της υπόθεσης, όπως την ονομάζει ο Σπηλιάδης, εμείς το μόνο που μπορούμε να συμπορευτούμε με αυτή την άποψη είναι μόνο το να είχε γίνει αντιληπτό από τον Γρίβα, το σχέδιο της δολοπλοκής, και να το άφησε να εξελιχτεί, μέχρι την ενέργεια της έναρξης της υλοποίησής του.

6 Ιανουαρίου 1828. Ο Καποδίστριας εισέρχεται στο Ναύπλιο.

Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας

Ο Καποδίστριας, με την άφιξή του στην Ελλάδα, σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, συναντήθηκε με τον Βαρνακιώτη και τον διαβεβαίωσε ότι η συμμετοχή του στον αγώνα θα είναι ισάξια της προσωπικότητας και της αξίας που έχει και κυρίως δεν θα υπάρξουν  ενέργειες-απόπειρες δολοφονίας του.

Άλλοι ιστορικοί αναφέρουν ότι η επικοινωνία του Καποδίστρια με τον Βαρνακιώτη, έγινε μέσω του αρχιστράτηγου Τζώρτς, στο Δραγαμέστο.

Η δική μας άποψη περί της επαφής της νέας Ελληνικής Κυβέρνησης με τον Βαρνακιώτη, είναι ότι πρέπει να έγινε απευθείας  επικοινωνία Βαρνακιώτη – Καποδίστρια, καθόσον η επάνοδος του Βαρνακιώτη στα πολεμικά δρώμενα, αφαιρούσε εξουσίες από τον αρχιστράτηγο Τζώρτς.

Αυτή η κατάσταση (δυσαρέσκεια του Τζώρτς) φάνηκε μετά την χωρίς μάχη παράδοση του Μεσολογγίου, στους Έλληνες. Εκεί παρουσιάστηκε στη μεγαλοπρέπεια που είχε, η δυνατότητα του Βαρνακιώτη, να κερδίζει με μάχη ή κυρίως χωρίς μάχη, πόλεις που η πολύμηνη  πολιορκία τους, δεν απέδιδε. Για την ιστορία θα αναφέρουμε ότι ένας από τους όρους που πρότεινε και υλοποιήθηκε, ώστε οι Τούρκοι να παραδώσουν το Μεσολόγγι, ήταν να παραδοθεί ο ίδιος σαν όμηρος στους Τούρκους, και με αυτόν συνοδεία να φτάσουν με ασφάλεια στην Αρτα.  Η επιτυχία αυτή ήταν σημαντική, έδωσε μια άλλη δυνατότητα και προοπτική στις πολιορκίες που δεν είχαν αποτελέσματα.

Όμως μια ενέργεια ανθρώπων του Τζώρτς, επαλήθεψε όχι μόνο την δυσαρέσκεια του Τζώρτς, για την δραστηριοποίηση του Βαρνακιώτη, αλλά και τους φόβους του Βαρνακιώτη για επικείμενες απόπειρες δολοφονίας του. Άνθρωποι του Τζώρτς, έστησαν ενέδρα στο δρόμο προς την Αρτα, στη θέση  «Λάσπη». Ο Γαρδικιώτης Γρίβας εγγράφως ενημέρωσε τον Βαρνακιώτη και η ομάδα άλλαξε πορεία, αντί για Αρτα, κατευθύνθηκε για Πρέβεζα.

Ο Τζώρτς δήλωσε ότι οι άνθρωποι της ομάδας του, ενήργησαν από μόνοι τους, για να πάρουν τα λάφυρα. Θα πρέπει να ενημερώσουμε τους αναγνώστες του άρθρου ότι οι περιουσίες των Τούρκων μαζί με τα γυναικόπαιδα είχαν φύγει γρηγορότερα (πρίν την αναχώρηση των Τούρκων με όμηρο τον Βαρνακιώτη) με πλοίο για την Πρέβεζα.

Όλα τα ανωτέρω, έστω και περιληπτικά, τα αναφέραμε για να εξηγήσουμε ότι μεταξύ Γρίβα- Βαρνακιώτη  και Καποδίστρια, υπήρξε επαφή, αλλά και να μην υπήρχε, ο Καποδίστριας ως παλαιός υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας, είχε στενές επαφές  και γνωριμίες  με τους Γριβαίους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Γριβαίοι όχι μόνο στα Ορλοφικά αλλά και σε άλλες επαναστάσεις ήταν με την πλευρά των Ρώσων.

Ο Καποδίστριας  «πείθει» τον Θεόδωρο Γρίβα να παραδώσει σε αυτόν, τα κλειδιά του κάστρου του Ναυπλίου.

Ο Γρίβας παρουσιάζει τα κλειδιά του φρουρίου απευθύνοντας τα λόγια:

«Τα κλειδιά αυτά, του μόνου ελεύθερου φρουρίου ορκίστηκα να τα κρατήσω μέχρι να έλθει ο αρχηγός του Έθνους. Τώρα συνεπής στον όρκο σας τα παραδίδω.».

Κεντρικός ομιλητής: Δημήτρης Βερύκιος

Ο Καποδίστριας απαντά :

«Για να φυλαχτούν αυτά τα κλειδιά σε τόσες δεινές καταστάσεις, έπρεπε να βρίσκονται σε τέτοια χέρια.»

1829 Ναύπλιο

Ο Γρίβας συμμετέχει στην κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας του κράτους, αλλά δεν μπορεί να ζήσει  με το νέο τρόπο ζωής.  Αυτός ο δυτικός τρόπος ζωής, οι φιλοφρονήσεις, οι διπλωματίες για την παραμικρή ενέργεια, τον θέτουν εκτός εαυτού.

Σε μια «χοροεσπερίδα» ένας ξένος διπλωμάτης ζήτησε σε χορό την γυναίκα του Γρίβα. Από τύχη διασώθηκε το απλωμένο χέρι του, από το κοφτερό σπαθί του Γρίβα.

Σε μια άλλη δεξίωση ο Γρίβας με τον Κολοκοτρώνη προσπάθησαν να χορέψουν ένα λεβέντικο αρβανίτικο χορό.  Όμως τα τσαρούχια τους γλιστρούσαν στις λείες πέτρες του δαπέδου. Δεν υπολόγισαν τους ξένους διπλωμάτες, έβγαλαν τα τσαρούχια και χόρεψαν ξυπόλητοι.

1829-1831

Ο Γρίβας αποδέχεται το αξίωμα του στρατηγού και αποσύρεται  στην Περατιά της Βόνιτσας.  

Ναύπλιο 1832,  δολοφονία του Καποδίστρια.

1832, Εθνοσυνέλευση στο Αργος.

Ο Γρίβας παρευρίσκεται με διπλή εξουσιοδότηση, σαν πληρεξούσιος της επαρχίας του και σαν πληρεξούσιος των όπλων Δυτικής Ελλάδας. Αντιδρά στην διακυβέρνηση από τον Αυγουστίνο και εντάσσετε στην παράταξη των αντικυβερνητικών. Διαμένει στο Άργος, του οποίου φρούραρχος είναι ο φίλος του, ο Κίτσος Τζαβέλας. Η εντολή του Αυγουστίνου για έξωση του Γρίβα από το Αργος, εμφανίζει στο προσκήνιο την ομάδα των συνταγματικών, με αρχηγό τον Κωλλέτη. Οι Κυβερνητικοί και οι συνταγματικοί αρχίζουν τις συγκρούσεις γύρω από το Αργος. Ο Γρίβας καταλαμβάνει την Κόρινθο και επισημοποιεί την προεδρία των Συνταγματικών από τον Κωλλέτη.

Κωλλέτης

Τώρα την διοίκηση της Ελλάδας την διεκδικούν οι δύο ομάδες εξουσίας με αντίστοιχους αρχηγούς, τους Αυγουστίνο (ο αδελφός του Καποδίστρια) και Κωλλέτη.

Επί έξι μήνες οι δύο παρατάξεις στρατολογούσαν και προετοιμάζονταν για την σύγκρουση. Αρχηγός των συνταγματικών στρατευμάτων είναι ο Θεόδωρος Γρίβας.

Στα Μέγαρα επισκέπτεται τον Γρίβα ο Γερμανός ιστορικός Θείρσιος. Μεταφέρνει μήνυμα του Βασιλέα Φρειδερίκου. Βολιδοσκοπεί τον Γρίβα για την ανάληψη της Βασιλείας στην Ελλάδα από τον Οθωνα. Ο Γρίβας αποδέχεται.

Στο χρονικό διάστημα που ακολουθεί τα Κυβερνητικά στρατεύματα με τον Καλλέργη αποκλείουν τον Ισθμό της Κορίνθου. Την ίδια στιγμή ναυαρχίδες των τριών μεγάλων δυνάμεων αγκυροβολούν τον κόλπο του Λουτρακίου, Ζητούν συνάντηση με τον Κωλλέτη και αφού του εξηγούν την κατάσταση και την δύσκολη θέση που έχουν οι Συνταγματικοί μετά την μεγάλη στρατολογία και τις θέσεις που κατέχουν οι Κυβερνητικοί, του ζητούν να υπάρξει υποχώρηση. Ο Κωλλέτης είτε γιατί δεν ήθελε , είτε γιατί ήθελε να υπάρξει και η σύμφωνη γνώμη του Γρίβα, ζήτησε από τους τρείς ναυάρχους να συζητήσουν με τον Γρίβα.

Μέγαρα 1832

Οι ξένες δυνάμεις ζητούν από τον Γρίβα, ως αρχιστράτηγο της κυβέρνησης των συνταγματικών, να υποχωρήσει. Του υπενθυμίζουν το μικρό της δύναμης του στρατεύματός του. Ο Γρίβας τους απαντά:

Μην φύγετε από τα πλοία σας, άμεσα θα δείτε….

24 Μαρτίου 1832

Ο αρχιστράτηγος Γρίβας, αναπτύσσει το πολύ μικρότερο σε πλήθος στράτευμά του. Είναι πολύ προσεκτικός και για να είναι σίγουρος από τυχόν λιποταξίες χωρίζει το στράτευμα σε τρείς ομάδες. Την μία την αναλαμβάνει αυτός, την άλλη  την δίνει στον από αδελφή γαμβρό του και την τρίτη στον αδελφό του Γαρδικιώτη.

Σε λιγότερο από μία ώρα, η μάχη έχει κριθεί. Νικά κατά κράτος τους πολυπληθείς Κυβερνητικούς . Επειδή θα ακολουθούσαν και άλλες μάχες, για να μην ανασυσταθούν  τα ηττημένα στρατεύματα, έξυπνα ενσωματώνει τους ηττημένους στρατιώτες σε δικές του ομάδες, χωρίς όμως να έχουν ιδιαίτερο ρόλο.

Οι μάχες συνεχίζονται εξω από το Αργος και ο Αυγουστίνος οχυρώνεται μέσα στο φρούριο του Ναυπλίου. Ο Γρίβας δίνει τελεσίγραφο για προθεσμία 24 ωρών να του παραδοθεί το φρούριο, άλλως θα αρχίσει την πολιορκία.

Τελικά ο Αυγουστίνος αποχωρεί και η είσοδος του Γρίβα στο Ναύπλιο είναι ένα γεγονός. Η είσοδος στο Ναύπλιο δεν έγινε με το σύνολο του στρατεύματος, αλλά για πολλούς λόγους ο Γρίβας επέλεξε μόνο 400 πιστούς και άμεσα ελεγχόμενους στρατιώτες του για να εισέλθει στο Ναύπλιο.

Τώρα την κυβέρνηση της Ελλάδας την αναλαμβάνουν οι συνταγματικοί και αρχιστράτηγος είναι ο Θεόδωρος Γρίβας.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δεν αποδέχεται την νέα διακυβέρνηση και προσπαθεί να δημιουργήσει επανάσταση στη νότια Πελοπόννησο. Ο Γρίβας αναλαμβάνει να καταστείλει την επανάσταση του Κολοκοτρώνη.  Ευτυχώς για την πατρίδα και πριν την τελική μάχη μεταξύ τους, υπήρξε συμβιβασμός.

Τα πράγματα δεν ήταν καλλίτερα για τον Γρίβα στη περιοχή του Ξηρόμερου και κυρίως στο παλαιό αρματολίκι των Γριβαίων. Εκεί ο Θεοδωράκης είχε τοποθετήσει τον αδελφό του Γαρδικιώτη.  Ορισμένοι οπλαρχηγοί δεν αποδέχτηκαν τον Γαρδικιώτη και άρχισαν τον πόλεμο.
Ο Θεοδωράκης ξαναβρίσκεται στα παλιά του λημέρια, μετά από πολλά χρόνια. Με μάχη στο Αγγελόκαστρο νικά τους ενάντια Οπλαρχηγούς  και καταλαμβάνει το Αιτωλικό. Οι ηττημένοι οπλαρχηγοί ζητούν την βοήθεια του Τ. Μπούζι, ο οποίος πολιορκεί τον Γρίβα στο Αιτωλικό. Μια πολιορκία που έμοιαζε με αυτή στον Πύργο του Γουλιμή στη Κατοχή. Μόνο που εδώ η πολιορκία κρατά για μήνες.

Η πολιορκία λύνεται όταν γίνεται γνωστό ότι την διακυβέρνηση της Ελλάδας την αναλαμβάνει ο Οθωνας, ο οποίος είχε φτάσει κιόλας στην Κέρκυρα.

Ναύπλιο 25 Ιανουαρίου 1833, έλευση του  Οθωνα.

Πρώτη ενέργεια των Βαυαρών είναι να συλλάβουν και να  φυλακίσουν τους Γρίβα, Κολοκωτρώνη, Πλαπούτα, παρουσιάζοντας σε όλους τους υπόλοιπους ότι η διακυβέρνηση θα είναι σκληρή.

Ο Πλαπούτας και ο Κολοκοτρώνης καταδικάζονται σε θάνατο. Η αναταραχή αρχίζει πάλι. Οι Βαυαροί αποφυλακίζουν χωρίς δίκη τους κρατουμένους.

Πλαπούτας

1833-1835 Περατιά Ακαρνανίας

Ο θάνατος της  Ελένη Μπούμπούλη.

Όσο και αν προσπαθήσαμε δεν κατορθώσαμε να μάθουμε για το έτος που πέθανε η Ελένη Μπουμπούλη, κόρη της Μπουμπουλίνας και σύζυγος του Γρίβα. Για το γεγονός του θανάτου της, από το μουσείο ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΗ (Σπέτσες) ενημερωθήκαμε ότι η Ελένη βγήκε από την κούλια και κάθισε σε μια πεζούλα κάτω από την ελιά. Εκεί την τσίμπησε μια οχιά. Έβγαλε φωνές που τις άκουσαν οι χωρικοί. Κανείς όμως δεν τολμούσε να σηκώσει την μακριά φούστα της και να δεί τι είχε γίνει. Μέχρι να ειδοποιηθεί ΄και να έρθει ο Γρίβας, η Ελένη είχε πεθάνει.

1835
Ο Γρίβας «ιδιωτεύει» στην κούλια του.

Σύμφωνα με την συνέντευξη που μας έδωσε ο Κων/νος Ασπρογέρακας Γρίβας , η κούλια φτιάχτηκε ένα χρόνο πρίν την έναρξη της επανάστασης του 1821.

Αποψη της πρώτης (και σημερινής) κούλιας,

από το ύψωμα της δεύτερης κούλιας (κούλια Στάϊκου)

Ως προς το αρχιτεκτονικό της μέρος, αποτελείται από δύο μέρη, από το Νότιο-ανατολικό (πιο παλαιά κατασκευή) και το Βόρειο-δυτικό (νεότερη κατασκευή. Στο παλαιό μέρος (σημερινή ιδιοκτησία Μαίρης Παπανικολή) υπάρχει μια επιβλητική είσοδος , ενώ στο εσωτερικό η αρχιτεκτονική δομή έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Αποψη της Κούλιας από τα Βόρεια.

Αποψη από την Κούλια. Στο βάθος το κάστρο της Αγίας Μαύρας.

Στο εσωτερικό της Κούλιας. Σε ένα δωμάτιο.

Στη σάλα με το υπέροχο πορτραίτο.

Ο Γρίβας με δικά του χρήματα συντηρεί ιδιωτικό στράτευμα αποτελούμενο από τους καλλίτερους πολεμιστές, χωρίς να εξετάζει το θρήσκευμα τους και την εθνικότητά τους.

Όλοι είναι δεμένοι με όρκους αίματος και μπέσας. Οι κάτοικοι της περιοχής είναι αφοσιωμένοι στον Γρίβα, ο δε Γρίβας ενδιαφέρεται όχι μόνο για την τάξη αλλά και για την πόρευσή τους. Σε περίοδο λιμού ξοδεύει όλη την κινητή περιουσία του για να τραφεί ο πληθυσμός της περιοχής.

1836.  Η ώρα της εκδίκησης.

Ο Οθωνας καλεί τον Γρίβα για να αντιμετωπίσει επαναστατικές ομάδες.(Μακρής –  Τσέλιος κλπ).  Ο Γρίβας αποδέχεται την εντολή του Οθωνα αφού ο Μακρής ήταν πρωτεργάτης του Μαυροκορδάτου-Μπότσαρη-Χασαπαίων το 1824, που τον πολιόρκησαν στην Κατοχή.

Πρόσθετος λόγος, που από μόνος του θα έβαζε τον Γρίβα στον πόλεμο κατά των επαναστατών , είναι ότι ο στρατηγός Τζαβέλας ήταν πολιορκημένος από τους επαναστάτες, στο χωριό Βαρετάδα του Βάλτου.

Η πρώτη κίνηση του Γρίβα είναι να φτάσει στην Βαρετάδα για να ελευθερώσει από την πολιορκία τον Τζαβέλα. Μέχρι να φτάσει εκεί έδωσε πολλές μάχες, με νικηφόρα αποτελέσματα. Ελευθερώνει τον Τζαβέλα και τότε αρχίζει η εκδίκηση. Η εκδίκηση ήταν σκληρή.  Μόνο ένας Γρίβας θα έφτανε μέχρι εκεί.  Ο Αχελώος βάφτηκε κόκκινος.

Η λαϊκή μούσα με την πένα του Αλέξανδρου Σούτσου κατέγραψε τα γεγονότα ως εξής:

Ο Γρίβας χύνων αίματα στασιαστών ηρώων

ο Γρίβας εκκοκίνησε τον άσπρο Αχελώον

και τρέχων με πυρίκαυστον με μαύρην φουστανέλλαν

ελύτρωσεν τον στρατηγόν της Αμπλιανης Τζαβέλαν

Μετά την νίκη επί των επαναστατών ο Γρίβας ανεβαίνει στην Αθήνα, αλλά άμεσα ο Οθωνας τον φυλακίζει λόγω της σχέσης του  με τον κόμη Αρμασπέργ, που εν τω μεταξύ έχει εξοριστεί.  Ο Γρίβας περνάει από στρατιωτική δίκη, κηρύσσετε αθώος αλλά εξορίζεται στην Σύρο.  Διαμένει εκεί ένα έτος με εποικοδομητικές κρυφές συναντήσεις με τον ναύαρχο Κανάρη.

Οι Αμφικτίονες, Σφονδύλη Θεοδώρα, Ντίνος Στυλιανός, Νοέλ Μπαξερ και Λιόντος Δήμήτριος, στο συντονισμό ομιλίας, εικόνας και μουσικού χαλιού.

Η πένα του Αλέξανδρου Σούτσου καταγράφει:

Ο Γρίβας με την χείρα του ακόμα στακτωμένην

από επαναστάσεως πυρκαιάν σβυσμένην

αντί να λάβη στρατηγού την σπάθην  εκινδύνευσεν εις το λαιμοτομείον.

κλεισμένην είδεν εις κλουβί την χαίτη του του ο λέων

ο λέων ο Μεγαρηνός οργήν ματαίαν πνέων.

1839-1841. Ζεί στην  Αθήνα,
1841 στην Περατιά Ακαρνανίας.
1843 Μυημένος από τον Μακρυγιάννη συμμετέχει στο κίνημα για το σύνταγμα
1843 εκπρόσωπος της επαρχίας του, στην Εθνική συνέλευση.

1843, προκήρυξη εκλογών.

Οι Βασιλικοί με αρχηγούς τους Στάικο και Στράτο  κινούνται κατά του Γρίβα, ο οποίος εκείνη την περίοδο ήταν στο Αβαρίκο.

Μια ομάδα επίλεκτων Βασιλικών προσπαθεί να δολοφονήσει τον Γρίβα, όταν βράδυ κάθεται δίπλα σε μια φωτιά. Οι πυροβολισμοί τον τραυματίζουν στο πόδι.

Ο Γρίβας έχει λίγους υπερασπιστές και κατανοεί ότι οι Βασιλικοί δεν θέλουν την σύλληψη αλλά τον θάνατό του. Αμεσα καλεί τους κατοίκους της περιοχής και δημιουργεί ένα καλό στράτευμα. Οι Βασιλικοί πολιορκούν τον Γρίβα στο Αβαρίκο, για να εμποδίσουν την κάθοδό του στις εκλογές. Ο Γρίβας με μια δύναμη 200 ανδρών αντέχει επί μία εβδομάδα.

Ο Τζαβέλας με εντολή του Οθωνα λύνει την πολιορκία και συνοδεύει τον Γρίβα στην Αθήνα. Ο Γρίβας φέρει τις αντιρρήσεις του για το ταξίδι στην Αθήνα. Δεν εμπιστεύεται τον Οθωνα, αλλά δεν μπορεί να αρνηθεί την υπόσχεση του Τζαβέλα ότι αυτός εγγυάται το ταξίδι και την παρουσία του στην Αθήνα.

Όταν ο Γρίβας φτάνει στην Αθήνα, ο Οθωνας αθετεί τον λόγο του και προσπαθεί να φυλακίσει πάλι τον Γρίβα, ο οποίος αντιλαμβάνεται το σχέδιο του Οθωνα και ζητά πολιτικό άσυλο σε ένα γαλλικό πλοίο. Ο Τζαβέλας παραιτείται για όσα έγιναν σε βάρος του φίλου. Ο Γρίβας ζητά πολιτικό άσυλο στην Βηρυτό και μετά στην Αίγυπτο.

Θεοδώρα Σφονδύλη, Στυλιανός Ντίνος, Νοέλ Μπάξερ.

24 Σεπτεμβρίου 1844

Παρά την ηθελημένη εξορία του Γρίβα, η επαρχία του τον εκλέγει βουλευτή και πανηγυρικά επιστρέφει στην Αθήνα.  Οι κάτοικοι του Αβαρίκου, μετά των Αθηνών και της Αλεξάνδρειας προσέφεραν στον Γρίβα  στέφανο  μυρσίνης, με την επιγραφή:

ΤΩ ΕΘΝΙΚΩ ΕΛΛΗΝΙ ΘΕΟΔΩΡΟ ΓΡΙΒΑ ΑΡΕΤΗΣ ΕΝΕΚΕΝ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΣΙ ΠΟΛΙΤΑΙ ΝΑΥΑΡΙΚΟΝ ΑΘΗΝΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ.

Οι Ακαρνάνες υποδέχθηκαν τον Θεόδωρο Γρίβα με στέφανο  δάφνης που ειχε την επιγραφή:

Η ΑΚΑΡΝΑΝΙΑ ΤΩ ΕΥΕΡΓΕΤΗ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΩ Θ. ΓΡΙΒΑ

1847. Ο Γρίβας μετά το 1844 έχει οριστεί γενικός επιθεωρητής του στρατού. Διαβλέπει όμως την διακυβέρνηση με αντίθετους με αυτόν θέσεις, παραιτείται και μετακινείται στην Περατιά.

Το 1847 προκηρύσσονται νέες εκλογές. Πάλι οι κυβερνητικοί θέλουν να τον εμποδίσουν για να μην συμμετάσχει σε επικείμενες εκλογές.  Πολυάριθμο στράτευμα με αρχηγούς τους Ιωάννη Στράτο, Δ. Δεληγιάννη και Σ. Στράτο, πολιορκεί τον Γρίβα στον Παλιοχαλιά, ο οποίος έχει μαζί του τον νεαρό γιό του, τον  Δημητράκη.

Τώρα, τα κυβερνητικά στρατεύματα, έχουν την συνδρομή των Άγγλων της Λευκάδας που τον αποκλείουν από τροφή και κυρίως από το νερό. Ο Γρίβας υποχρεώνεται να εξοριστεί στα Ιωάννινα, όπου μένει ένα χρόνο.

Για τον Γρίβα αυτός ο συμβιβασμός και η υποχρεωτική εξορία του ήταν διπλό κτύπημα. Όχι μόνο έχασε μια μάχη και την εκλογή του, αλλά όλα αυτά έγιναν μπροστά στα μάτια του νεαρού γιού του.

Ιανουάριος 1849

Οι  Αγγλοι αποκλείουν τα Ελληνικά λιμάνια. Πιέζουν για αποζημιώσεις Άγγλων υπηκόων. Ο Γρίβας καλείται από τον Οθωνα και αναλαμβάνει δράση για την διάσπαση του αποκλεισμού της πρωτεύουσας. Ο Γρίβας βρίσκει την ευκαιρία να εκδικηθεί την συμπεριφορά των Άγγλων πριν δύο χρόνια στον Παλιοχαλιά.

1850. Εκλέγεται πάλι βουλευτής.

26 Νοεμβρίου 1850, Μεσολόγγι.

Νυμφεύεται την νεότατη Περσεφόνη Στάικου.

Σε αυτό το κεφάλαιο θα ασχοληθούμε  με τις συζύγους του Γρίβα. Από όσα προηγουμένως έχουμε περιγράψει, είναι ήδη γνωστό στους αναγνώστες μας, ότι ο Γρίβας είχε νυμφευτεί την Ελένη Μπουμπούλη, την κόρη της Μπουμπουλίνας και πρώην χήρα του Πάνου Κολοκοτρώνη.

Το 1850 νυμφεύεται την Περσεφόνη Στάικου.

Σε συνεντεύξεις που είχαμε με τον Πρόεδρο του τοπικού διαμερίσματος της Περατιάς Βόνιτσας, μέσα στα πολλά στοιχεία που αντλήθηκαν ήταν και για την δεύτερη κούλια που είχε ο Γρίβας στη περιοχή της Περατιάς. Η Κούλια αυτή είχε την ίδια μεγαλοπρέπεια της πρώτης Κούλιας και έχει μείνει στην περιοχή με την ονομασία η Κούλια Στάικου.

Στη λογγομένη  κούλια «Στάϊκου». Αποψη από δυτικά.

Ας δούμε τι μας είπε ο κυρ’ Γιώργος Βρακατσέλης:

«Ο Γρίβας ήταν σε συνεχή ρήξη με τους Βρακατσελαίους. Οι Βρακατσελαίοι ήταν δύο μεγάλες φάρες και κρατούσαν στην εξουσία τους πολλά παλληκάρια, καθώς και εκτάσεις. Η ρήξη Γρίβα-Βρακατσελαίοι είχε φτάσει με πολλά μετρήματα νεκρών. Η βεντέτα ήταν ανοικτή και το αίμα ζωντανό.

Κάποια στιγμή ένα ψυχοπαίδι του Γρίβα πέρασε από ένα χωράφι Βρακατσελαίων, που είχε πηγάδι και ελιές, και είδε μια νεαρή της φάρας. Ηταν η Γκόλφω. Μια πανέμορφη κοπέλα. Όταν επέστρεψε στη Κούλια και είδε τον Θεοδωράκη, του μίλησε για την Γκόλφω, και παρακάλεσε να πάει αυτός για να την ζητήσει.

Ο Γρίβας είδε αυτή την εξέλιξη σαν μια ευκαιρία να σταματήσει η βεντέτα τουλάχιστον με την μια από τις δύο φάρες των Βρακατσελαίων. Πράγματι έγινε η επικοινωνία, δεσμεύτηκαν αμοιβαία για την συνάντηση χωρίς να υπάρξει ενέργεια βεντέτας και έκλεισε το προξενιό. Ο Γρίβας για να δώσει επισημότητα στον γάμο, έδωσε στο ψυχοπαίδι του εκτός από περιουσία και το επώνυμο Γρίβας.

Με την δεύτερη φάρα των Βρακατσελαίων συνεχίστηκε η βεντέτα με άγρια σκηνικά θανάτων, που η πένα δεν μπορεί να περιγράψει. Κάποια στιγμή έγιναν αμοιβαίες προσπάθειες να κλείσει η βεντέτα και καθορίστηκε μια επίσημη συνάντηση στα Βρακατσελαίϊκα. Ο Γρίβας ετοιμάστηκε μαζί με την  συνοδεία του, αλλά τη τελευταία στιγμή η γυναίκα του με αιτιολογία ότι δεν ήταν καλά, δεν μπορούσε να πάει μαζί του. Ο Γρίβας επέμενε, αφού η συνάντηση θα ήταν σημαντική και θα γίνονταν στα κονάκια των Βρακατσελαίων. Η σύζυγός του με αιτιολογικό την υγεία της δεν ακολουθούσε.

Σε αυτό το σημείο παρεμβαίνουμε στη συνέντευξη του Κυρ’ Γιώργου Βρακατσέλη, για να γνωρίσουμε στους αναγνώστες ότι σύμφωνα με τα έθιμα της περιοχής, δεν μπορούσε να υπάρξει συμπλοκή-θάνατος όσο οι επισκέπτες βρίσκονταν μέσα στην περιοχή των Βρακατσελαίων. Ο φιλοξενούμενος ήταν ο πρώτος στην τάξη και στην αξία. Μάλιστα στα αρβανίτικα χρονικά ο φιλοξενούμενος ήταν πρώτος στη τάξη και την αξία, όχι μόνο μέσα στη περιουσία του οικοδεσπότη, αλλά και όσο μακριά έφτανε το μάτι, όταν ο φιλοξενούμενος έφευγε από το αρχοντικό του. Συνεχίζουμε την συνέντευξη:

Όταν ολη η συνοδεία βρέθηκε στα Βρακατσελέϊκα, και ενώ τρώγανε και συζητούσανε για την συμφωνία που θα έκαναν, ένας  υπασπιστής του Θεοδωράκη τον ρώτησε για την σύζυγό του, γιατί δεν ήταν μαζί τους. Μάλιστα πρότεινε να  γυρίσει στη Κούλια και να την πείσει να έλθει.

Ο Γρίβας του είπε ότι αν την πείσει και έλθει στη συνάντηση θα του δώσει ένα μεγάλο ποσό σαν αμοιβή. Ο υπασπιστής πήγε στη Κούλια και γύρισε στα Βρακατσελαίϊκα με την σύζυγο του Γρίβα.

Την ίδια ημέρα ο Γρίβας, μετά την επιστροφή στη Κούλια, έδωσε την αμοιβή στον υπασπιστή του, τον έδιωξε από το στράτευμά του και έδωσε εντολή σε μαστόρους να αρχίσουν την κατασκευή της δεύτερης κούλιας.

Σε αυτή την κούλια κατοίκησε σύζυγός του σε όλο τον υπόλοιπο βίο της. Ο Γρίβας την έδιωξε.»

Σε ερωτήσεις που κάναμε στον Κυρ’ Γιώργο Βρακατσέλη, για αυτή την αντίδραση του Γρίβα, μας απάντησε και καταλήξαμε στο ότι δεν πρέπει να υπήρχε «σχέση» της συζύγου του Γρίβα με τον υπασπιστή, γιατί τότε οι αρβανίτικοι νόμοι της μπέσας (του έδωσε την αμοιβή και σώο τον απομάκρυνε) δεν θα ίσχυαν. Ο υπασπιστής ήταν «φιλοξενούμενος-υποτακτικός» και πρώτος αυτός έπρεπε να σεβαστεί την μπέσα. Εφόσον ο Γρίβας τον άφησε ζωντανό (και του έδωσε με την υποσχεθείσα αμοιβή) τότε ο υπασπιστής είχε τηρήσει την μπέσα.

Ο λόγος της απομάκρυνσης της συζύγου, συμβαδίζει με τον χαρακτήρα του Γρίβα. Η άρνηση της συζύγου να πάει μαζί του στην τόσο σημαντική συνάντηση που θα είχε στο αρχοντικό των Βρακατσελαίων, στερούσε από τον Γρίβα την ολοκληρωμένη σε εικόνα παρουσία του. Η σύζυγός του δεν ανταποκρίθηκε σε κύρια στιγμή. Δεν «τον άκουσε». Αυτός «σεβάστηκε» την αιτία που επικαλέστηκε η σύζυγός του, ανεξάρτητα της απώλειας που θα είχε στην  εκεί παρουσία του. Η σύζυγός του όμως πείσθηκε από ένα τρίτο. Αυτό για τον αρβανίτη Γρίβα ήταν προσβολή.

Ποια ήταν η σύζυγος που «εξορίστηκε» στην δεύτερη κούλια;

Η Ελένη Μπουμπούλη δεν μπορεί να ήταν γιατί χάθηκε στα πρώτα χρόνια που ο Γρίβας έφυγε από το Ναύπλιο και εγκαταστάθηκε στην Περατιά. Πάλι από επικοινωνίες με τους σημερινούς απογόνους του Θεοδωράκη, μας μιλούν για την οχιά που την τσίμπησε στην σημερινή (και αρχικά κατασκευασθείσα) Κούλια.

Τέλος είναι η  ονομασία της δεύτερης Κούλιας. Οι κάτοικοι την λένε η Κούλια Στάικου. Αυτό ήταν το επώνυμο της δεύτερης συζύγου του.

Πήγαμε με τον Κυρ’ Γιώργο Βρακατσέλη στον χώρο της δεύτερης Κούλιας. Είναι σε ένα ύψωμα που είναι ορατό από την πρώτη κούλια. Σήμερα είναι «λογγομένη (έχει καλυφτεί από δέντρα)» ενώ αρκετό δομικό υλικό έχει δανειστεί στη κατασκευή άλλων σπιτιών.

1854, Κριμαϊκός (Ρωσσοτουρκικός) πόλεμος.

Ο Θεόδωρος Γρίβας αντιλαμβάνεται ότι είναι  μοναδική ευκαιρία η Ήπειρος να απελευθερωθεί. Ο Βασιλιάς Οθωνας βοηθά την προσπάθεια. Τα στρατεύματα του Τζαβέλα και του Κάσκαρη ενώνονται με αυτά του Γρίβα. Η παρουσία του Νικολάου Ζέρβα αυξάνει τις ελπίδες.

Νικόλαος Ζέρβας

Πολεμικές επιχειρήσεις για κατάκτηση της Ηπείρου.

Ο Θεόδωρος Γρίβας παίρνει μαζί του, τον γιό του, τον Δημήτρη, που τον είχε αποκτήσει από τον γάμο του με την Ελένη Μπουμπούλη. Δεν είναι πιά το αμούστακο παιδί, που για πρώτη φορά τον είχε μαζί του στην μάχη στον Παλιοχαλιά.

Αναγνώριση του Θεόδωρου Γρίβα ώς γενικού αρχηγού

στην επανάσταση της 'Ηπείρου τω 1854

Οί ύποσηµειούµενοι οπλαρχηγοί της κατά την "Ηπειρον στρατιωτικης κατά των τυράννων τούρκων δυνάµεως συνελθόντες σήµερον την 7 Φεβρουαρίου 1854 εν τω χωρίω Κοµπότι της~ Αρτης και συσκεφθέντες περί τηςέκλογης και του διορισµού κατά την "Ηπειρον 'Αρχηγοϋ, όµοφώνως έξελεξαµεν τοιοϋτον τον Στρατηγόν κύριον Θεόδωρον Γρίβαν προς όν παρέχοντες το άρχηγεϊον των Στρατιωτικών δυνάµεων της Ήπείρου ύποσχόµεθα είλικρινειαν και άφοσίωσιν εΙς αυτόν έκτελοϋντες κατα γράµµα τας παραγγελίας του.

~ Απαντες δε παρακαλοϋµεν συγχρόνως τοϋτον, άναλαµβάνοντα την άρχηγίαν ταύτην, να σπεύση µε έντονα και δραστήρια µέτρα πρός τον σκοπόν της άπελευθερώσεως της δούλης ηµών Πατρίδος.

Δ. Γρίβας, Ν. Ζέρβας, Σ. Στράτος, Μ. Κόσκορος, Δ. Τσόγκας, Άναγνώστης ΟΙκονόµου' .... Νικόλαος Λάµπης, Σπ. Ζηκος Θύµης, Ήλίας Χορµόβας, Γ. Τζάµης, Φώτις Κοντάκης Α ....

Λιόντος Δημήτριος

δημώδες

. Απαντα Κρυστάλλη, στίχοι για τις μάχες του 1854 στην Ηπειρο.  

Στο ποίημά του ο Κρυστάλλης δεν μας δίνει μόνο τα γεγονότα στην Ηπέιρο, στη προσπάθεια του Γρίβα να την ελευθερώσει. Μας δίνει και στοιχεία για την σχέση του Θεοδωράκη με τον γιό του τον Δημητράκη. Πρέπει να υπήρχε μια «κρύα» σχέση μεταξύ των δύο ανδρών. Εμείς πιστεύουμε ότι το «κρύωμα» προέρχονταν από την σχέση και την αυταρχικότητα του Θεοδωράκη με την γυναίκα του την Ελένη, όταν αυτή ζούσε.

Εκεί το βράδυ μάλωσα βαρειά με το παιδί μου…..

Να γίνει Σωτήρ μου δεν το ήλπιζα…. Να σώση την ζωή μου.

Κωνσταντίνος Ασπρογέρακας-Γρίβας,

καθηγητής Νομικής Αθηνών

Ο Ποιητής Κρυστάλλης μας δίνει με ένα μοναδικό τρόπο την έκφραση του Δημητράκη, τις λέξεις με τις οποίες αναγνώρισε στο πρόσωπο του πατέρα του, την ολοκλήρωση της Φάρας των Γριβαίων:

Με έκραζε από την εκκλησιά, ο υιός μου Δημητράκης:

-Καρδιά πατέρα μ’ , έλεγε, οι Τούρκοι μη σε σκιάζουν,

Ας είναι τόσοι. Βάστα συ τον πόλεμο. Ας ριάζουν

Σα λύκοι. Βάστα.

Γρίβας συ αν είσαι Θοδωράκης!

Ο Οθωνας υποκύπτει…

Αγγλικά και Γαλλικά πλοία αποκλείουν το λιμάνι του Πειραιά, υποστηρίζοντας τα Τουρκικά συμφέροντα. Ζητούν από τον Οθωνα να σταματήσει την υποστήριξη του Γρίβα, που μάχεται ακόμα στην Ήπειρο.

Το σχέδιο, για προσάρτηση της Ηπείρου, απέτυχε αφού η κυβερνητική βοήθεια είχε αναχαιτιστεί από την διπλωματία των ξένων δυνάμεων. Χαρακτηριστική ήταν η φράση του Γρίβα «επιδέσμους να είχα για τα τραύματα των παλικαριών μου, η Ήπειρος θα ήταν Ελληνική».

Η σχέση Γρίβα - Οθωνα

Ο Οθωνας γνώριζε - φοβόνταν τις ικανότητες του Γρίβα και του ιδιωτικού στρατεύματός του. Ο Γρίβας αποδέχθηκε ορισμένες φορές την πρόσκληση του Οθωνα για να λάβει μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις αλλά η αποδοχή της εντολής, είχε σχέση με τα δικά του συμφέροντα, καθώς και την εκδίκηση που ήθελε να πάρει ενάντια σε αυτούς που προηγούμενα τον ζημίωσαν. Μέσα σε αυτό το πνεύμα η λαϊκή μούσα σύνταξε το τραγούδι «Γρίβα σε θέλει ο βασιλιάς, όλος ο κόσμος και ο ντουνιάς» ή σε παραλλαγή «τι να με θέλει ο κερατάς».

Στην αλληλογραφία της Βασίλισσας Αμαλίας με τον πατέρα της, διακρίνουμε την σύγχυση που προκαλούσε στο Βασιλικό ζεύγος μόνο και μόνο το όνομα Θεοδωράκης Γρίβας. Στην αυλή της Αμαλίας υπήρχε ως κυρία των τιμών η αδελφή του Θεοδωράκη, η Μαρία, και ο  Γαρδικιώτης.  Αυτό δεν ήταν κώλυμα για τον Γρίβα, όταν ο Θεοδωράκης είχε διαφορετική γνώμη και άποψη από το βασιλικό ζεύγος.

Μας έκανε εντύπωση σε όλη την μελέτη του δίτομου έργου με την αλληλογραφία της Βασίλισσας Αμαλίας μετά του πατέρα της,  οι εκφράσεις που χρησιμοποιούσε η Αμαλία όταν αναφέρονταν στον Θεοδωράκη Γρίβα. Η εντύπωση που δίνει είναι ένα μίσος αλλά και φόβο για την τυχόν δυνατότητα του Γρίβα στην εκδίκηση. Δεν μπορούσε ποτέ να προσδιορίσει την αντίδραση του Γρίβα, γνώριζε τις δυνατότητές του αλλά γνώριζε και το μειονέκτημά του στην διπλωματία.

Για τα ιστορικά της Βόνιτσας, είναι μια μεγάλη ιστορική απώλεια η παύση της αλληλογραφίας της Βασίλισσας Αμαλίας μετά του πατέρα της, όταν αυτή φεύγει από το Μεσολόγγι με πορεία την Βόνιτσα. Σημειώνουμε ότι το Βασιλικό ζεύγος είχε φύγει από την Αθήνα και μέσω της Στερεάς Ελλάδας (Λειβαδιά- Δελφοί κλπ) και είχε τελικό προορισμό την Βόνιτσα (1839).

Ένα περιστατικό στο Μεσολόγγι, εκνευρίζει σε μεγάλο βαθμό την Αμαλία. Η κυρία του αρχοντικού, που φιλοξενεί το Βασιλικό ζεύγος,  δίνει για ύπνο  το καλλίτερο δωμάτιο, αλλά η σπιτονοικοκυρά απευθύνεται στην Αμαλία και της λέει ότι σε αυτό το κρεβάτι έχουν γεννηθεί αρσενικά παιδιά. Η Αμαλία έχοντας το πρόβλημα της μέχρι εκείνης της στιγμής ατεκνίας (που τελικά συνεχίστηκε) έλαβε την φιλοφρόνηση της σπιτονοικοκυράς ως έμμεσο πείραγμα.

Η μόνη είδηση που έχουμε μετά, είναι ότι στο Μεσολόγγι, η Βασιλική συνοδεία μειώθηκε κατά κάποια άτομα, αφού λόγω ασθένειας έπρεπε να μείνει εκεί μια κυρία της αυλής.

Αν η Αμαλία συνέχιζε την αλληλογραφία προς τον πατέρα της , όπως έκανε σε όλα τα μέρη που σταματούσε (το επόμενο γράμμα προς τον πατέρα της είναι μετά το πέρας της περιοδείας)  τότε θα είχαμε μοναδικές πληροφορίες για τις επαφές με τον Θεοδωράκη Γρίβα.

Η παράδοση μας έχει αφήσει πληροφορία ότι το Βασιλικό ζεύγος φιλοξενήθηκε στο αρχοντικό του Γαρδικιώτη Γρίβα στη Βόνιτσα. Αυτό το αρχοντικό αργότερα αγοράστηκε από τον Πουρνάρα και σήμερα είναι ιδιοκτησίας Γράψα.

Για εμάς δικαιολογημένα η Αμαλία δεν συνέχισε την αλληλογραφία με τον πατέρα της. Αν αληθεύει μεταγενέστερο δημοσίευμα Αθηναϊκής εφημερίδας, τότε η αθώα φιλοφρόνηση της Μεσολογγίτισσας σπιτονοικοκυράς, δεν ήταν τίποτα μπροστά στην προσφώνηση του τότε Δημάρχου Ανακτορίων (Βόνιτσας):

«Μεγαλειότατε, ευχόμαστε ευτεκνίαν δια την οποίαν και ημείς  θα συμβάλλωμεν.»

1η Φεβρουαρίου του 1862.
Τα Ναυπλιακά - «Να φύγουν οι Βαυαροί»

Η επαναστατική ομάδα αποτελούνταν από τους: Μίχο, Κορωναίο, Δ. Μπότσαρη,Δ. Γρίβα, Παραμυθιώτη, Κατσικογιάννη, κλπ. Κατέλαβαν το Ναύπλιο και το Αργος και απαίτησαν «την ανάκτηση των καταπατημένων ελευθεριών».

Ο Αθανάσιος Μιαούλης με δύναμη 7000 στρατιωτών καταπνίγει το κίνημα. Ολοι οι επαναστάτες λαμβάνουν αμνηστία, εκτός των αδιάλλακτων…

Δημήτριου Γρίβα

Γαρδικιώτη Γρίβα

Μάνου Κατσικογιάννη

Σμόλεντς, Πραΐδη και  Σουλιώτη.

Μεταξύ των αδιάλλακτων ήταν και η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου.

Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου

Οι δύο Γριβαίοι, Ο Δημητράκης  και ο Γαρδικιώτης, καθώς και ο  μακρινός εξάδελφός τους, ο  Μάνος Κατσικογιάννης, επιβιβάζονται σε γαλλικό πλοίο, για την εξορία τους…..

1862, η κρίσιμη χρονιά

Για να κατανοήσουμε τα γεγονότα του 1862 πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας την πολιτική και στρατιωτική κατάσταση στην Ελλάδα.

Ο Οθωνας πιέζεται ασφυκτικά από τις μεγάλες δυνάμεις, κυρίως από την Αγγλία, να μην προβάλλει αξιώσεις και να μην ενεργεί με οποιοδήποτε τρόπο κατά της Τουρκίας. Η Ιταλία διατηρεί δικαιώματα από πρότερη υπόσχεση του Οθωνα για στρατιωτική σύμπλευση κατά της Τουρκίας και αναμένει την υλοποίησή της και όχι την αθέτηση της συμφωνίας. Οι Αγγλοι όμως δεν συγχωρούν.

Φεβρουάριος του 1862. Ο Θ.Γρίβας συμμετέχει σε επαναστατικό πυρήνα

Ο Γρίβας, έχει μένος κατά της Βασιλείας λόγω της πρόσφατης εξορίας των δύο Γριβαίων και του μακρινού ανηψιού, του Κατσικογιάννη.  Εκμεταλλεύεται την κατάσταση, και μάλλον με την βοήθεια των Αγγλων, δημιουργεί επαναστατικό πυρήνα με τους Βούλγαρη-Κανάρη και Ρούφο. Ημερομηνία της επανάστασης ορίστηκε η 5η  Οκτωβρίου 1862.

Κανάρης – Ρούφος

Αρχές φθινοπώρου του 1862 – Βούλγαρης

Το σχέδιο διαρρέει και τα μέλη της ομάδας «τακτοποιούνται» με υποσχέσεις ή απειλές.  Ο Βούλγαρης ζητά από τον Γρίβα να αναβάλουν το σχέδιο. Ο Γρίβας απαντά:

«έστω και μόνος μου θα διώξω τον Οθωνα».

Ο Γρίβας είναι ανένδοτος.

Η βασιλική αυλή γνώριζε ότι ο Γρίβας δεν υποκύπτει αλλά και δεν μπορεί να καμφθεί στρατιωτικά. Έχει ισχυρό δικό του στρατό (στα πρότυπα του Αλή Πασά και Ομέρ Βρυώνη) δεμένο μαζί του με όρκους μπέσας. Οι κάτοικοι τον αγαπούν ή τον φοβούνται και βιώνουν μαζί του, σύμφωνα με τους απαράβατους αρβανίτικους νόμους. Τα κυβερνητικά στρατεύματα που έκαναν το λάθος να «βρεθούν» στην περιοχή, κάθε βράδυ έχουν σημαντικές απώλειες.

Το σχέδιο της βασιλικής αυλής:

Μια μόνο ενέργεια θα μπορούσε να αναβάλλει και μετά, με καλή τύχη, να αποτρέψει οριστικά τον κίνδυνο από τον Γρίβα. Να ταξιδεύσει το βασιλικό ζεύγος στην Περατιά και να φιλοξενηθεί στο σπίτι του Γρίβα,  στην κρίσιμη χρονική περίοδο. Το Βασιλικό ζεύγος επιβιβάζεται στον ατμοδρόμονα ΑΜΑΛΙΑ.

Οι άγραφοι νόμοι της περιοχής

Η κυριαρχία του Γρίβα στηρίζονταν στην εκ μέρους του απαράβατη διαβίωση με βάση τους άγραφους αρβανίτικους νόμους. Ενας από αυτούς ήταν η αξία που αποκτούσε ο φιλοξενούμενος, «ο μουσαφίρης». Θεωρούνταν μέλος της οικογένειας και όποια ενέργεια ή σκέψη σε βάρος του, όριζε την έναρξη της βεντέτας. Οι Οθωνας και Αμαλία με την ενέργεια της φιλοξενίας, θα απέτρεπαν την επανάσταση αλλά και κάθε άλλη μετέπειτα ενέργεια.

3 Οκτωβρίου 1862, φτάνει στον Παλιοχαλιά Περατιάς ο Μοίραρχος Τζάνης, με ότι προμήθειες θα χρειάζονταν το Βασιλικό ζεύγος

4 Οκτωβρίου 1862, ώρα 4η πρωϊνή

Ο Γρίβας στέλνει στράτευμα για την κατάληψη του Κάστρου της Βόνιτσας. Αρχηγός της ομάδας είναι ο γυναικαδελφός του, ο Δημοσθένης Στάικος.  Η ομάδα του Γρίβα δεν εμφανίζεται αμέσως στον χώρο του Κάστρου και αναμένει την κρίσιμη ώρα.

4 Οκτωβρίου 1862, ώρα 4η απόγευμα.

Οι αξιωματικοί της φρουράς του Κάστρου της Βόνιτσας, έχουν τελειώσει όλες τις ετοιμασίες για την πανηγυρική είσοδο του βασιλέα Οθωνα, και κατέρχονται στην πόλη της Βόνιτσας.

Η επαναστατική ομάδα με αρχηγό το Δ. Στάικο κινείται γρήγορα και καταλαμβάνει την πύλη του κάστρου. Μαζί με τους στρατιώτες που ήταν μυημένοι στην επανάσταση, μέσα σε μισή ώρα καταλαμβάνουν όλα τα στρατηγικά σημεία του κάστρου και :

4 Οκτωβρίου 1862, ώρα 4.30 απόγευμα.

Στην κορυφή του Κάστρου της Βόνιτσας υψώνεται η επαναστατική σημαία:

Η ύψωση της σημαίας χαιρετήθηκε με ομαδικά πυρά από τους στρατιώτες. Μόνο 3 αξιωματικοί της Φρουράς του Κάστρου έφεραν αντίσταση και άμεσα συνελήφθηκαν.

4 Οκτωβρίου 1862, ώρα  5.30 -6.00 απόγευμα.

Από το κάστρο της Βόνιτσας κατεβαίνουν στην πόλη αρκετοί στρατιώτες και μεταδίνουν την επαναστατική έπαρση.  Ζητωκραυγές «ζήτω το Έθνος» και ασπασμοί μεταξύ των κατοίκων. Ολη η πόλη ζούσε μια άλλη στιγμή, όλοι σχεδόν οι κάτοικοι βγήκαν από τα σπίτια τους και αφού άναψαν φωτιές στις πλατείες περίμεναν τον μεγάλο Οπλαρχηγό.

4 Οκτωβρίου 1862, ώρα 11η βραδινή.

Ο Επιθεωρητής του στρατού, υποστράτηγος Γεώργιος Καρατζάς φτάνει έξω από την Βόνιτσα και με στράτευμα προσπαθεί να αποκλείσει το κάστρο της Βόνιτσας.

4 Οκτωβρίου 1862, ώρα 11η βραδινή.

Ο Οπλαρχηγός Θεοδωράκης Γρίβας, στέλνει δύναμη  40 ανδρών (από τα καλλίτερα  παλικάρια του ) να χτυπήσουν  τα κυβερνητικά στρατεύματα του Καρατζά, και να σπάσουν την πολιορκία του Κάστρου. Ταυτόχρονα αποστέλλει μια δεύτερη ομάδα από τους εκλεκτούς του, δίπλα στο επίνειο της Περατιάς, στον Παλιοχαλιά, για να συλλάβουν τον Μοίραρχο Τζανή.

5 Οκτωβρίου 1862, ώρα  7η Πρωινή

Ο Υποστράτηγος Γεώργιος Καρατζάς αντιλαμβάνεται ότι από πολιορκητής του Κάστρου έχει μετατραπεί σε πολιορκούμενο. Βρίσκεται ανάμεσα σε δύο πυρά. Τελικά υποχωρεί, καταδιώκεται από κατοίκους της Βόνιτσας και σώζονται μόνο 4.

5 Οκτωβρίου 1862, ώρα  10η Πρωινή

Ο Οπλαρχηγός Θεοδωράκης Γρίβας, εισέρχεται στο Κάστρο της Βόνιτσας. Φτάνει στην κορυφή του κάστρου και πάνω στην επαναστατική σημαία γράφει το σύνθημα: «Ζήτω το Εθνος – Κάτω ο Οθων». Η επαναστατική σημαία, σημαία που πρωτο- κυμάτισε πάνω στον λίθινο γίγαντα.

Ο Γρίβας με στράτευμα βαδίζει κατά των Αθηνών.

Το στράτευμα του Γρίβα συγκεντρώθηκε στον Κουβαρά και αμέσως καταλήφθηκε το Αγρίνιο. Την ίδια τύχη είχε και το Μεσολόγγι.

Σε αυτή την χρονική στιγμή έρχεται το μήνυμα ότι ο Οθωνας έπεσε και ότι στην Αθήνα γίνονταν ενέργειες για νέα Κυβέρνηση με ερχομό νέου Βασιλόπαιδα.

Το σχέδιο του Γρίβα

Ο Γρίβας είχε σαν σχέδιο να γίνει ο ίδιος Κυβερνήτης.

Η νέα κυβέρνηση γνωρίζοντας ότι ο Γρίβας δεν κάνει πίσω και ότι ο στρατός του Γρίβα θα καταλάβει και την Αθήνα, συγκεντρώνουν ένα τεράστιο (για την εποχή) χρηματικό ποσό και μεταβαίνουν στο Μεσολόγγι για να τον δελεάσουν.

Αλλοι ιστορικοί γράφουν ότι ο Γρίβας δέχθηκε το ποσό, άλλοι ότι απέρριψε την πρόταση. Ο θάνατός του μας προσανατολίζει στο ότι δεν αποδέχθηκε το ποσό.

Όποιος δεν συμμορφώνεται.. Δηλητηριάζεται;;;

Την επόμενη ο Γρίβας πεθαίνει. Η άποψη των απογόνων του είναι ότι πέθανε από πνευμονία.

Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος υποστηρίζει την περίπτωση της δηλητηρίασης από τους Αγγλους, επικαλούμενος χειρόγραφη επιστολή που του δόθηκε από τον στρατηγό Παπούλια. Οι Αγγλοι είχαν την πληροφορία ότι ο Γρίβας θα καταλάμβανε την Αθήνα, θα κατέλυε την μοναρχία και θα ανακηρύσσονταν Κυβερνήτης.

Η κηδεία του γίνεται στο Μεσολόγγι.

Βόνιτσα 1889.

Πίσω από τον πλάτανο του Αγίου Σπυρίδωνα, θάφτηκε με τιμές στρατηγού ο Δημήτριος Γρίβας, στον οικογενειακό τάφο των Γριβαίων (φάρα Γαρδικιώτη) και σύμφωνα με μαρτυρίες Βονιτσιάνων μεταφέρθηκαν και τα οστά του Θοδωράκη Γρίβα..

Όταν μετά από χρόνια καταργήθηκε το νεκροταφείο του Αγίου Σπυρίδωνα, σταδιακά πραγματοποιούνταν εκταφές και μεταφορές των οστών σε άλλα νεκροταφεία. Τότε πραγματοποιήθηκε και η εκταφή στο τάφο των Γριβαίων.  Επειδή ο θάνατος του Δημητράκη Γρίβα, είχε συμβεί στο εξωτερικό, για την μεταφορά της σωρού του στην Αθήνα (όπου τελέσθηκε η  εξόδιος λειτουργία) και μετά από ημέρες ταφή στη Βόνιτσα, χρησιμοποιήθηκε  φέρετρο από μόλυβδο. , κλεισμένο ερμητικά. Στην εκταφή , το  υπερβολικού βάρους φέρετρο, έμεινε στο τόπο της ταφής και αφού μόνο ανοίχθηκε, παρελήφθηκαν μόνο τα οστά. Σήμερα τα οστά  της εκταφής βρίσκονται στο ιδιωτικό νεκροταφείο της Κούλιας, στο βόρειο-δυτικό άκρο του κτήματος.

Πριν κλείσουμε την παρουσίαση της ζωής του Θεοδωράκη Γρίβα, πρέπει να τοποθετηθούμε σε όσα αναφέρθηκαν  και μάλιστα σε ορισμένους, όσα πρωτοδιαβάστηκαν  σε αυτό το άρθρο.

.

Ήρωες του 1821

Από την  ιστορία που μας έχουν διδάξει, έχει δημιουργηθεί στους περισσότερους από εσάς, μια εικόνα για τους ήρωες του 1821. Από τα διάφορα σημεία της ιστορίας παρουσιάστηκαν έγγραφα ή έργα Ελλήνων αγωνιστών του 1821, που μπορεί να σας αποκλίνουν από την εικόνα που μέχρι τώρα έχετε για τον καθένα αγωνιστή. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τους παράγοντες εκείνης της εποχής και κυρίως το αν οι ήρωες του 1821 ήταν Άγιοι, σήμερα δεν θα είχαμε την ελευθερία μας, αλλά ένα μεγαλύτερο αριθμό από μοναστήρια.

Αυτή η ιδιομορφία τους, αυτό το απροσδόκητο στην συμπεριφορά τους, συντέλεσε στο να απελευθερωθεί η πατρίδα μας και εμείς σήμερα να ζούμε με δυνατότητα ελευθερίας.

Τιμή και δόξα στους αγωνιστές του 1821.

Τιμή και δόξα σε κάθε άνθρωπο που θυσιάζεται για τα ιδανικά της ελευθερίας.
ΑΘΑΝΑΤΟΙ

Ο Δημήτρης Βερύκιος  (ηθοποιός) , στο κλείσιμο της παρουσίασης.

Απόδοση τιμής στους απογόνους του Θεοδωράκη Γρίβα από τον Ντόβα Φίλιππο,

Πρόεδρο της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων

Κωνσταντίνος Ασπρογέρακας Γρίβας, καθηγητής Νομικής Πανεπιστήμιου Αθηνών

Χρήστος Μανιάκης Γρίβας, πρόξενος Ελλάδας στη Νότια Αυστραλία

Και η κυρία Μαίρη Παπανικολή Γρίβα

Σας ευχαριστούμε

22 Σπουδαστές Α’ έτους περιόδου 2009-2010.

19 Σπουδαστές δ’ έτους περιόδου 2010-2011 (Μπίτση Σαλώμη, Μπακογιώργου Αννα, Μπούζι Εριόλα, Μπαλάσκα Βασιλική, Ζακυνθινός Πέτρος, Χρόνη Κων/να, Προδρομίτη Ισμήνη, Προδρομίτη Καλλιόπη, Μπουκουράνη Λευκοθέα, Γουρούνας Σπύρος, Αποστολάκης Νικόλαος, Λέκκας Ιωάννης, Μασούρα Βάσια, Κατσαμπίρη Χρύσα, Κωστελέτος Δημήτριος, Τσόλης Ευάγγελος, Κυρίτσης Σωτήρης, Θεοδώρου Χρήστος, Λάσκαρης Γεώργιος)

Εικαστική επιμέλεια: Φερεντίνου Μαρία

Συνεργάτες: Νοέλ Μπάξερ, Σφονδύλη Θεοδώρα, Λιόντος Δημήτριος

Κεντρικός αφηγητής: Βερύκιος Δημήτριος,

Χρονισμοί – μουσικό χαλί – εναλλαγές: Ντίνος Ιωάννης

Υποστήριξη φώς-ήχος : Ντίνος Αργύρης – Κτίστης Παναγιώτης

Σκηνοθεσία, συντονισμός: Ντίνος Στυλιανός

Υπεύθυνη συγκέντρωσης-αξιολόγησης πληροφοριακού υλικού: Μπογόρδου Αγγελική

Σας ευχαριστούμε.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΒΟΝΙΤΣΑΣ

24 έτη προσφοράς και δημιουργίας

Πιστοποίηση γνώσεων Η/Υ

MICROSOFT SPECIALIST & IC3

INFOTEST &Τεχνοβλαστός Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΔΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΦΕΚ  ΥΠΟΥΡΓΕΊΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Διοργάνωση: Σύλλογος ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

Ο Πρόεδρος                                                   Ο Αντιπρόεδρος

Φίλιππας Ντόβας                                           Στυλιανός Ντίνος