ΠΑΝΗΓΥΡΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΛΑΙΡΟΥ 2011

Του εφημέριου Παλαίρου κ. Κωνσταντίνου Γατσούλη, Ιερέα. 

Εδώ και πάρα πολλά έτη, εορτάζεται ο Πολιούχος της πόλεως της Παλαίρου, ο Άγιος Μεγαλομάρτης και Μυροβλύτης Δημήτριος. 

Δείτε πολλές ΦΩΤΟ.

Τα παλαιά χρόνια την παραμονή της εορτής 25 Οκτωβρίου και προς το μεσημέρι με την ευλογία του Αγίου, έρχονταν από το δάσος ένα ελάφι προς θυσία εις την μνήμην του Αγίου. Αυτό το ελάφι το άφηναν να ξεκουραστεί και μετά την θυσία, το μαγείρευαν παραδοσιακά για να εξυπηρετηθεί η τράπεζα του Μοναστηρίου το βράδυ. Κάποια χρονιά όμως δεν άφησαν το ελάφι να ξεκουραστεί και έκτοτε δεν ξαναήρθε ελάφι στην Πανήγυρη. 

Με απόφαση του τότε εκκλησιαστικού συμβουλίου κάθε παραμονή αναλόγως με το πλήθος του κόσμου που θα έμενε στο Μοναστήρι θυσίαζαν κάποια ζωντανά από το κοπάδι του Αγίου, γεγονός που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα (με τη διαφορά ότι τα ζώα προέρχονται και από δωρεές των πιστών). 

Ο Άγιος Δημήτριος Παλαίρου είναι το καύχημα της πόλεως Παλαίρου και ολόκληρου του Ξηρομέρου. Αυτό το δείχνει η παρουσία του πιστού λαού κατά την Πανήγυρη (πάρα πολύς κόσμος για προσκύνημα). 

Ο Άγιος Δημήτριος έχει κάνει πάρα πολλά θαύματα στην Πάλαιρο και στα χωριά της γύρω περιοχής και μεσιτεύει για όλους μας στο Θεό. 

Το Μοναστήρι ήταν επανδρωμένο μέχρι και το 1834. Από το 1835 και έκτοτε λειτουργούσε ως εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής Παλαίρου.

Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική εγκυκλοπαίδεια, Εκδοση Ιωάννη Ν. Κουφού. Aθανάσιου Δ. Παλιούρα, Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία, Εκδόσεις Αρσινόη, Αθήνα. 

Νοτιοδυτικά της πόλης μας, στα ριζά της δυτικής οροσειράς των Ακαρνανικών που είναι γνωστή με το όνομα Σερέκας, βρίσκεται σε περίβλεπτη θέση, από το 1752, η μονή Αγίου Δημητρίου. Το καθολικό κατέχει τη νότια πλευρά του μοναστηριού, ενώ η παλαιότερη σειρά των κελλιών είναι στη δυτική πλευρά χτισμένη το Φεβρουάριο του 1814 σύμφωνα με εντοιχισμένη εξωτερική επιγραφή. Τα άλλα κελλιά, στην ανατολική βαθμιδωτή πλευρά και στα βόρεια, όπου και η είσοδος, είναι νεότερες απλές λιθόκτιστες κατασκευές.   Το καθολικό είναι μονόχωρη λιθόκτιστη βασιλική με ημικυκλική αψίδα και δίρριχτη κεραμιδωτή στέγη. Στη μέση της βόρειας πλευράς υψώνεται δίλοβο αετωματικό καμπαναριό. Εσωτερικά οι μακριές πλευρές έχουν στη σειρά από δύο εφαπτόμενα τόξα, που με τη βοήθεια τριών άλλων εγκάρσιων δημιουργούν ημιθόλια.  Ο ναός είναι κατάγραφος, διακοσμημένος από καλό καλλιτέχνη, αλλά η σημερινή κατάσταση των αγιογραφιών από την υγρασία και την αιθάλη δυσχεραίνει οποιαδήποτε μελέτη. Στο ιερό μόλις διακρίνεται στη κόγχη η Πλατυτέρα, και στη νότια πλευρά σκηνές αδιάγνωστες και δυσδιάκριτοι άγιοι.  Στο λιθόκτιστο τέμπλο βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση ή ένθρονη Θεοτόκος στον τύπο της Οδηγήτριας, ανάμεσα σε τέσσερεις προφήτες, που ζωγραφίζονται στις άκρες, και δεξιά ο ένθρονος Ιησούς Χριστός σε ολοστόλιστο θρόνο ανάμεσα στα τέσσερα σύμβολα των Ευαγγελιστών. Κρατεί στο αριστερό ανοιχτό ευαγγέλιο και με το δεξιό ευλογεί φορώντας διάλιθο στέμμα στο κεφάλι. Είναι ο Βασιλεύς των Βασιλέων. Νότια από το δεξιό παραπόρτι εικονίζεται ολόσωμος ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Σε δεύτερη ζώνη στο τέμπλο απικονίζονται δύο ακόμα παραστάσεις. Κάτω από τη Θεοτόκο ολόσωμοι και μετωπικοί οι άγιοι Νικόλαος, Αθανάσιος και Σπυρίδων. Τα ενδύματά τους στολίζονται με βαριά διακόσμηση και στον καστανέρυθρο προπλασμό των γυμνών μερών και ιδίως του προσώπου ανοίγονται φώτα με λεπτές μικρές, λευκές γραμμές. Κάτω από τον Ιησού Χριστό απεικονίζονται οι Τρείς Ιεράρχες (Βασίλειος, Χρυσόστομος και Γρηγόριος) που παρουσιάζουν την ίδια διακόσμηση στα ενδύματα και την ίδια τεχνική φωτισμού με τις άλλες εικόνες. Στο επιστύλιο του τέμπλου εικονίζεται σε μετάλλιο ο Ιησούς Χριστός ανάμεσα σε δύο ομάδες αποστόλων (έξι αριστερά και έξι δεξιά), επίσης σε μετάλλια. Οι περισσότεροι κρατούν ειλητάρια, ενώ ο Πέτρος, ο Παύλος και οι Ευαγγελιστές ευαγγέλια. Κάτω από τα αποστολικά σε λίθινο κοσμήτη, γράφεται μεγαλογράμματη επιγραφή που όπως υποθέτουμε, αναφέρεται στη κατασκευή και τη διακόσμηση του ναού: TO CTEREΩΜA TΩΝ ΕΠΙ CΟΙ ΠΕΠΟΙΘΟΤΩΝ CTEΡΕΩCΟΝ ΚΥΡΙΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗCΙΑΝ ΗΝ ΕΚΤΗCΩ ΤΩ ΤΙΜΙΩ CΟΥ ΑΙΜΑΤΙ. ΕΤΟΥC 1752. Η ζωγραφική στο ανατολικό ημιθόλιο της οροφής έχει εντελώς εξαλειφθεί, ενώ στο δυτικό διακρίνονται τρεις κύκλοι: α)κεντρικό μετάλλιο με ένθρονη τη Βρεφοκρατούσα Θεοτόκο, β)ζώνη με στηθάρια όπου εικονίζονται δώδεκα προφήτες, και γ)ζώνη με δώδεκα σκηνές από το Κύκλο της Παναγίας. Στη νότια πλευρά, αμέσως μετά το τέμπλο, τοιχογραφείται η εικόνα του αγίου Δημητρίου. Ο άγιος κάθεται σε μεγαλοπρεπή θρόνο φορόντας τη στρατιωτική του στολή, ενώ πάνω του δύο ιπτάμενοι άγγελοι τον στεφανώνουν. Στις μακριές πλευρές του κύριου ναού, στο τύμπανο του μεγάλου εντοιχισμένου τόξου, συνεχίζεται σε τρεις επάλληλες ζώνες το εικονογραφικό πρόγραμμα. Η πάνω ζώνη και στις δύο πλευρές παρουσιάζει μεγάλη φθορά και είναι αδύνατη η αναγνώριση των θεμάτων. Εκείνη που παρουσιάζει μέγιστο ενδιαφέρον είναι η δεύτερη ζώνη όπου σε οχτώ σκηνές εικονογραφείται ο κύκλος της ζωής του αγίου Δημητρίου. Η εικονογράφηση αρχίζει από τη νότια πλευρά και ακριβώς μετά τη τοιχογραφία του ένθρονου τιμώμενου αγίου. Δυστυχώς η πρώτη από τις τέσσερες σκηνές είναι σήμερα εντελώς αδιάγνωστη. Οι άλλες τρείς είναι: ο άγιος Δημήτριος στο δικαστήριο μπροστά στον ένθρονο Μαξιμιανό, ο άγιος οδηγείται στη φυλακή καΙ ο άγιος μέσα από τα κάγκελα της φυλακής που ευλογεί το Νέστορα. Στη βόρεια πλευρά και από τα δυτικά προς τα ανατολικά η πέμτη σκηνή είναι επίσης αδιάγνωστη (ίσως μονομαχία Νέστορα και Λυαίου) και οι υπόλοιπες τρεις παρουσιάζουν το μαρτύριο, τον ενταφιασμό και την Κοίμηση του αγίου. Στην τρίτη ζώνη εικονογραφούνται ολόσωμοι άγιοι. Διακρίνονται στη νότια πλευρά οι Κοσμάς και Δαμιανός και στη βόρεια ο άγιος Χριστόφορος με το Χριστό στον ώμο και ο άγιος Παντελεήμων. Το μοναστήρι διαθέτει πλήθος χρυσών και αργυρών αφιερωμάτων που φανερώνει ότι ένα διάστημα (δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και πρώτο μισό 19ου) αποτέλεσε σημαντικό λατρευτικό κέντρο της περιοχής. Την ίδια εποχή πρέπει να είχε και αξιόλογη βιβλιοθήκη, αφού όπως είναι γνωστό, είχε στη κατοχή του και μικρογραφημένο χρησμολογικό κώδικα που δώρησε ο λευκαδίτης ηγούμενός του Ιάκωβος Γαζής στον συμπατριώτη του λόγιο γιατρό Πέτρο Στεφανίτζη, που πέρασε από το μοναστήρι το 1822 μετά τη μάχη του Πέτα. Τον κώδικα αυτό μαζί με εικόνες που ο ίδιος δημιούργησε εξέδωσε το 1838 στην Αθήνα. Η τύχη του κώδικα δεν είναι γνωστή, ίσως βρίσκεται κάπου στη βιβλιοθήκη της Ριζαρείου σχολής όπου ο λευκαδίτης ιατρός κληροδότησε όλη του τη περιουσία. Δυστυχώς με το γνωστό Βασιλικό Διάταγμα της 7ης Οκτωβρίου 1833, εμπνευστής του οποίου ήταν ο τότε αντιβασιλέας του 'Οθωνα Μάουερ, το μοναστήρι διαλύθηκε. Σώζεται παλαιό έγγραφο του 1842 των μοναχών της μονής με το οποίο γίνοταν προσπάθεια εξαίρεσής της από το παραπάνω διάταγμα το οποίο δεν είχε βέβαια αποτέλεσμα.

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε περί το 280-284 μ.Χ. και πέθανε το 303 ή το 305 μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη και αποτελεί έναν από τους Μεγαλομάρτυρες της Χριστιανοσύνης. Ο Δημήτριος ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη. 

Σύντομα ανελίχθηκε στις βαθμίδες του Ρωμαϊκού στρατού με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του χιλιάρχου. Ως αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού κάτω από τη διοίκηση του Τετράρχη (και έπειτα αυτοκράτορα) Γαλερίου Μαξιμιανού, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, έγινε χριστιανός και φυλακίστηκε στην Θεσσαλονίκη το 303, διότι αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του χριστιανισμού». Μάλιστα λίγο νωρίτερα είχε ιδρύσει κύκλο νέων προς μελέτη της Αγίας Γραφής. 

Σύμφωνα με την παράδοση, μέσα στη φυλακή ευλόγησε τον μαθητή του Νέστορα "κατασφραγίσας το μέτωπο αυτού δια του σταυρού", να νικήσει τον ειδωλολάτρη παλαιστή Λυαίο "μεγέθει σώματος και ρώμη τους κατ΄ αυτόν υπεβάλλων". Η νίκη του Νέστορα εξόργισε τον Αυτοκράτορα Μαξιμιανό που παρευρίσκετο στο στάδιο και έτσι ο μεν Νέστορας αποκεφαλίστηκε, ο δε Δημήτριος δολοφονήθηκε με λογχισμό στα πλευρά ("λόγχη τρωθείς την πλευράν"). 

Στη συνέχεια οι παρευρισκόμενοι χριστιανοί παρέλαβαν το μαρτυρικό λείψανο και το έθαψαν και πάνω στο τάφο το 412 ο έπαρχος του Ιλλυρικού Λεόντιος "την τε δόξαν λαμπρός, την τε προς τον Χριστόν πίστιν μάλα θερμός", έκτισε ναό "μέσον του σταδίου και του δημοσίου λουτρού κάλλιστα διηρημένου". 

Οι συγγραφείς εγκωμίων του Αγίου Δημητρίου, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γρηγόριος ο Παλαμάς και Δημήτριος Χρυσολωράς, αναφέρουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου, ο δε τάφος μετεβλήθη σε βαθύ φρέαρ που ανέβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του Μυροβλήτου. 

Στις βυζαντινές εικόνες αλλά και στη σύγχρονη αγιογραφία ο Άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται αρκετές φορές ως καβαλάρης με κόκκινο άλογο, σε αντιδιαστολή του λευκού αλόγου του Αγίου Γεωργίου, να πατά τον άπιστο Λυαίο. 

Είναι πολιούχος της Θεσσαλονίκης, όπου βρίσκεται ο ομώνυμος ναός πάνω από τον τάφο του. Εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου. Στο Μηνιαίον της 26ης Οκτωβρίου αναγράφεται η μνήμη του μετά μικρής βιογραφίας και ιδίας ακολουθίας που περιέχει δύο κανόνες των οποίων ποιητές φέρονται ο Θεοφάνης ο Γραπτός και ο Πατριάρχης Φιλόθεος της Κωνσταντινούπολης. 

Απολυτίκιο 

Μέγαν εύρατο, εν τοις κινδύνοις, σε υπέρμαχον, η οικουμένη, Αθλοφόρε τα έθνη τροπούμενον. Ως ουν Λυαίου καθειλες την έπαρσιν, εν τω σταδίω θαρρύνας τον Νέστορα, ούτως Άγιε Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.