Πέτρες, μεγάλες πέτρες, ογκόλιθοι. Αρχαίες πέτρες… Άλλες παραλληλεπίπεδες, άλλες πολυγωνικές. Κάποιες από τους μυκηναϊκούς ακόμη χρόνους, κάποιες άλλες μεταγενέστερες. Αρμονικά και περίτεχνα δεμένες μεταξύ τους προστάτευαν την πόλη.
Την αρχαία Πάλαιρο, στο γεμάτο με βράχους ύψωμα της «Κεχροπούλας». Ειδυλλιακό το περιβάλλον, πανοραμική η θέα, απ’ τη μια μεριά το Ιόνιο και η σύγχρονη πόλη της Παλαίρου (Ζαβέρδα), απ’ την άλλη η λίμνη της Βουλκαριάς.
Κοιτάς σήμερα τα απομεινάρια κι απορείς. Προσπαθείς, δεκάδες εκατονταετηρίδες αργότερα, να τα φανταστείς σε ολόκληρο το ύψος τους, απορείς πως έγινε κατορθωτό, με τα μέσα των εποχών εκείνων, να φτιαχτούν τέτοια τείχη. Τι κόποι και θυσίες θα απαιτήθηκαν…
ΑΠΟ ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΝΕΑ
Είναι σχεδόν ανέφικτο να δώσουμε ένα σαφές διάγραμμα των ιστορικών τυχών της γεωγραφικής περιοχής, του Δήμου Παλαίρου, το οποίο να διακρίνεται σαφώς από την ιστορική πορεία της ευρύτερης περιοχής της Ακαρνανίας-και αυτό, βέβαια, γιατί ο γεωγραφικός χώρος, στον οποίο απλώνεται ο Δήμος μας, δεν απέκτησε ποτέ στο παρελθόν την αυτοτέλεια μιας διοικητικής ή πολιτικής ενότητας που θα επέτρεπε την χάραξη μιας αυτόνομης πορείας.
Ειδικότερα:
Κατά την αρχαιότητα η επικράτηση του πολιτικού μορφώματος της πόλης-κράτους επέτρεψε στο χώρο του σημερινού Δήμου να ιδρυθούν αυτόνομες πόλεις, όπως η ισχυρήΠάλαιρος, οι μικρότερες Σόλλιον και Τορύβεια- ίσως και η Νήρικος των κλασικών χρόνων. Δηλαδή, η μικρή αυτή περιοχή παρουσιάζεται πολιτικά διασπασμένη, όπως συνέβαινε σε όλη την Ελλάδα της κλασικής εποχής και σε όλη Ακαρνανία, στην οποία ανήκε γεωγραφικά και φυλετικά. Η αυτονομία των ακαρνανικών πόλεων είναι πλήρης και μεταξύ τους δεν υπάρχουν δεσμοί νομικής φύσεως ούτε καν σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Υπάρχουν μόνο ηθικοί και συναισθηματικοί δεσμοί, οι οποίοι οδηγούν ορισμένες από αυτές σε κάποια μορφή συνεργασίας, κυρίως προς απόκρουση κοινής εξωτερικής απειλής. Αλλά και πάλι το κριτήριο που πρυτανεύει είναι η προάσπιση των ιδιαιτέρων συμφερόντων της κάθε πόλης και όχι το κοινό συμφέρον όλων των Ακαρνάνων, όπως φάνηκε καθαρά κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όταν ο Αστακός, το Σόλλιον, το Ανακτόριον και οι Οινιάδαι προσχώρησαν στο συνασπισμό των Πελοποννησίων, ενώ όλες οι υπόλοιπες στην συμμαχία των Αθηναίων (Γ. Α. Φερεντίνου. Ιστορία της Ακαρνανίας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της εποχής του Χριστού, χ. χ., σ. 91-92, εκδ. Παπαζήση, σ. 101-106). Κατά την ύστερη κλασική εποχή, δηλαδή τον 4ο π.χ. αιώνα, υπάρχουν ενδείξεις ότι είχε συγκροτηθεί ένα ομόσπονδο ακαρνανικό κράτος, το «Κοινό των Ακαρνάνων», του οποίου όμως η συνοχή ήταν πολύ χαλαρή. Το κοινό αυτό εξελίσσεται βραδέως κατά τον 3ο και 2ο αιώνα χωρίς η εξέλιξη αυτή να οδηγήσει σε εξαφάνιση των τοπικών κυβερνήσεων. Πρωτεύουσα του μέχρι το 250 π.χ. περίπου είναι η Στράτος. Έπειτα το κέντρο βάρους μετατοπίζεται δυτικότερα, κοντά στη περιοχή του Δήμου μας: από το 235 π.χ., οπότε ανασυστήνεται το «Κοινό των Ακαρνάνων», μέχρι το 167 π. χ πρωτεύουσα γίνεται η Λευκάδα και από το 167 π.χ. το Θύρρειον γίνεται η τρίτη πρωτεύουσα του κοινού (Γ. Α. Φερεντίνου, ό.π., σ. 107-109).
Κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους το κέντρο βάρους της ελληνικής ιστορίας μετατοπίζεται. Στο προσκήνιο δεν είναι πλέον μόνο η Αττική, η Πελοπόννησος και γενικότερα ο ανατολικός άξονας του Ελλαδικού χώρου. Ο δυτικός Ελληνισμός, και μαζί του η Ακαρνανία, εισβάλλει δυναμικά στο προσκήνιο της ιστορίας. Η περιοχή μας ακολουθεί γενικά της τύχες της σύνολης Ακαρνανίας. Το διάστημα αυτό αποτελεί για την Ακαρνανία μια ταραγμένη εποχή: Καταλαμβάνεται από τον Πύρρο της Ηπείρου το 294 π.χ. και απελευθερώνεται το 272 π.χ. Προς το μέσον του 3ου αιώνα, κάπου στα 250 π.χ., οι Ακαρνάνες δέχονται τη συνδυασμένη επίθεση των Αιτωλών και του βασιλιά της Ηπείρου Αλεξάνδρου. Η περιοχή, την οποία καταλαμβάνει ο Δήμος μας, αποτελεί μέρος των ακαρνανικών κτήσεων του τελευταίου- είτε πλήρως υποταγμένο είτε φόρου υποτελές- και απελευθερώνεται μετά τον θάνατό του περί το 245 π. χ. περίπου. Την ίδια εποχή πιθανότατα ο Αλέξανδρος υπέταξε και τη Λευκάδα.
Προ του συνεχούς -και σπανίως διακοπτόμενου- φόβου των ισχυρών και επίβουλων Αιτωλών οι Ακαρνάνες, οι οποίοι ήταν ακόμα ελεύθεροι (δηλαδή, η Ακαρνανία πλην Στράτου και Οινιαδών, που είχαν καταληφθεί από του Αιτωλούς περί το 250 π.χ.) αναγκάζονται να ζητήσουν τη βοήθεια της Ρώμης. Η αίτηση δεν γίνεται δεκτή, διότι κατά την περίοδο αυτή η Ρώμη έχει άλλες προτεραιότητες στην Ιταλία. Σταθερά προσανατολισμένοι-μέσα στον ταραγμένο 3οαιώνα- στη συμμαχία με τους Μακεδόνες οι Ακαρνάνες συμμετέχουν στη μάχη της Σελλασίας το 222 π.χ., κατά την οποία ο φιλομακεδονικός συνασπισμός νικάει τον αντίστοιχο φιλοσπαρτιατικό έξω από τη Σπάρτη. Οι πατροπαράδοτοι εχθροί τους, οι Αιτωλοί, ήταν σύμμαχοι με τον αντίπαλο: Η Ακαρνανία απαλλάσσεται για λίγο από τον εφιάλτη της.
Στο λεγόμενο «Συμμαχικό Πόλεμο» (220-217 π.χ.), κατά τον οποίο τους δύο βασικούς αντίπαλους πυρήνες αποτελούν από τη μια η Μακεδονία και η Αχαϊκή Συμπολιτεία και από την άλλη η Αιτωλική Συμπολιτεία, οι Αιτωλοί ηττώνται και αναγκάζονται να δεχτούν την ειρήνη της Ναυπάκτου (217 π.χ.), σύμφωνα με την οποία οι Ακαρνάνες παίρνουν πίσω από τους Αιτωλούς όσα είχαν χάσει το 250 π.χ., πλην της παλιάς πρωτεύουσας τους, της Στράτου.
Τελευτώντος του 3ου αιώνα και αρχομένου του 2ου, η Ρώμη επεμβαίνει πιο ενεργητικά στα ελληνικά πράγματα. Οι Ακαρνάνες, παρά την εμφάνιση φιλορωμαϊκής παράταξης, παραμένουν σταθερά σύμμαχοι της Μακεδονίας, που αποτελεί το βασικό αντίπαλο της ρωμαϊκής επιθετικότητας. Το 197 π.χ. ο ρωμαίος ύπατος Φλαμινίνος καταλαμβάνει την πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων, τη Λευκάδα, που έμεινε αβοήθητη από τους Ακαρνάνες. Η ήττα του βασιλιά της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους τον ίδιο χρόνο στις «Κυνός Κεφαλές», σημαδεύει την αρχή της τελικής επικράτησης των Ρωμαίων στον ελλαδικό χώρο. Ο ύπατος Φλαμινίνος κατεβαίνει θριαμβευτής στην Κόρινθο, κηρύσσει, ενώπιον όλων των Ελλήνων, την ελευθερία και αυτονομία των ελληνικών πόλεων και αποθεώνεται ως ελευθερωτής από τους Έλληνες, που αδυνατούν να διακρίνουν πίσω από τις πομπώδεις διακηρύξεις, τον απώτερο στόχο της ρωμαϊκής διπλωματίας. Όσον αφορά τη περιοχή μας: το «Κοινό των Ακαρνάνων» δεν θίγεται καθόλου. Οι Ρωμαίοι, ακόμα και την προ ολίγου καταληφθείσα Λευκάδα, προς μεγάλη απογοήτευση των συμμάχων τους Αιτωλών, δεν την αφήνουν σ’ αυτούς αλλά την επιστρέφουν στους Ακαρνάνες. Την αποσπούν όμως από τους Ακαρνάνες μετά τη μάχη της Πύδνας (168 π.χ.), στην οποία ο βασιλιάς της Μακεδονίας ηττάται από τους Ρωμαίους και η Μακεδονία υποτάσσεται οριστικά σ’ αυτούς. Πρωτεύουσα του «Κοινού των Ακαρνάνων» από το 167 π.χ. γίνεται πλέον το Θύρρειο.
Μετά την ήττα της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη Λευκόπετρα της Κορίνθου το 146 π.χ., η Ελλάδα ολόκληρη βρέθηκε υπό την κυριαρχία της Ρώμης. Το «Κοινό των Ακαρνάνων» δεν διαλύθηκε αμέσως, δεν γνωρίζουμε όμως για πόσο χρόνο ακόμα επιβίωσε. Κάποια στιγμή πάντως η Ακαρνανία προσαρτάται στην ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας. Μετά την ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.χ., οι ακαρνανικές πόλεις ερημώνονται. Ιδίως οι όμορες, μέσα στις οποίες η Πάλαιρος, βλέπουν τους κατοίκους τους να μεταναστεύουν υποχρεωτικά στην Νικόπολη, την οποία ίδρυσε ο νικητής του Ακτίου Οκταβιανός. Ο Στράβωνας μιλάει για την «..των Αιτωλών και Ακαρνάνων ερημία». Η ίδρυση της Νικόπολης σημαίνει και την τυπική κατάργηση του «Κοινού των Ακαρνάνων». Η περιοχή μας, όπως όλη η Ελλάδα, πορεύεται υπό την αστερισμό της κοσμοκράτειρας Ρώμης. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο ρωμαϊκές επαρχίες: τη Μακεδονία (η βόρεια Ελλάδα) και τη Αχαΐα (η νότια Ελλάδα). Η περιοχή μας, μαζί με όλη την Ακαρνανία, υπάγεται στην Αχαΐα (Γ. Φερεντίνος, ό.π.. τ. Β΄, σ. 12).
Κατά τον 3ο μ.χ. αιώνα η περιοχή μας και όλη η Ακαρνανία μαζί με την Ήπειρο, τη Κεφαλλονιά, τη Λευκάδα, τη Ιθάκη, τη Ζάκυνθο και τη Κέρκυρα αποτελούν μια ιδιαίτερη επαρχία, την «Παλαιά ΄Ηπειρο». Έδρα της επαρχίας είναι η Νικόπολη. Η διοικητική αυτή μεταβολή θα διαρκέσει αιώνες. Και κατά την μέση βυζαντινή εποχή, οπότε εμφανίζεται ο νέος διοικητικός θεσμός των «θεμάτων», η «Παλαιά Ήπειρος», με ελάχιστες συνοριακές διευθετήσεις, θα αποτελέσει το «Θέμα της Νικοπόλεως». Οι μαρτυρίες, και συγκεκριμένα το «Συνέκδημον» του Ιεροκλέους, δείχνουν ότι κατά τον 5ο αιώνα δεν υπάρχουν ακαρνανικές πόλεις, προφανώς λόγω των καταστροφικών επιδρομών των Γότθων και των Βανδάλων. Ιδίως οι παράλιες περιοχές υπέστησαν τις μεγαλύτερες καταστροφές. Η ίδια περιοχή αποτελεί κατά την Υστεροβυζαντινή εποχή το βασικό τμήμα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Τα επόμενα χρόνια-15ος περίπου- η Ακαρνανία, και η περιοχή μας φυσικά, περνά στη κυριαρχία δυτικών κυριάρχων και αποτελεί μέρος της επικράτειας των Τόκκων.
Ύστερα έρχεται η οθωμανική προέλαση: Κατά το 1460 ολόκληρη η Ακαρνανία καταλαμβάνεται από τους Τούρκους, εκτός από τη Βόνιτσα. Από τότε και μέχρι την επανάσταση του 1821 η περιοχή μας τελεί υπό οθωμανική κυριαρχία. Αρχικά, μετά το 1460, αποτελεί μέρος του σαντζακίου του Κάρλελι-δηλαδή της περιοχής που ως τότε ανήκε στους Τόκκους- με πρωτεύουσα το Αγγελόκαστρο. Λίγο αργότερα, και συγκεκριμένα μετά την κατάληψη από τους Οθωμανούς της Λευκάδας και της Βόνιτσας το 1479, αποτέλεσε τμήμα του σαντζακίου της Αγίας Μαύρας, το οποίο περιελάμβανε τη Λευκάδα και τη Βόνιτσα «μεθ΄ όλων των περί αυτήν μικρών χωριών». Βέβαια, η Λευκάδα και η Βόνιτσα μετά το 1684 κατελήφθησαν από τη Βενετία αλλά η δική μας περιοχή συνέχισε να παραμένει υπό τον οθωμανικό ζυγό. Στην αρχή του 19ου αιώνα η παραλιακή περιοχή του Δήμου μας, που βρίσκεται απέναντι από τη Λευκάδα, δηλαδή η Πλαγιά και η Περατιά βρέθηκε στο στόχαστρο του Αλή Πασά, που την χρησιμοποίησε ως ορμητήριο για τη ατελέσφορη, τελικώς, επιχείρηση κατά της Λευκάδας το 1807. Κατάλοιπα αυτής της περιόδου είναι τα δύο κάστρα, που έκτισε ο περιβόητος βεζύρης: του Αγίου Γεωργίου στην Πλαγιά και το κάστρο του Τεκέ στη Περατιά.
Η περιοχή μας μετά το 21 αποτέλεσε τμήμα του Ελληνικού Κράτους. Με το Β.Δ. της 3/15 Απριλίου 1833 υπήχθη στη Επαρχία Ακαρνανίας, την οποία απετέλεσαν οι πρώην επαρχίες Βάλτου, Ξηρομέρου και Βονίτσης. Με το Β. Δ. της. 19 Ιουν/1 Ιουλ. 1836 ιδρύεται ο Δήμος Παλαίρου, ο οποίος περιλαμβάνει τους εξής οικισμούς: Ζαβέρδα, Πλαγιά, Περατιά, Κεχροπούλα, Άγιος Ηλίας, Πογωνιά. Έδρα του είναι η Ζαβέρδα. Με Β.Δ. της 27 Νοε./9 Δεκ 1840 ο Δήμος Παλαίρου συγχωνεύεται με το Δήμο Ανακτορίων, που έχει έδρα τη Βόνιτσα.
Με τις βαθιές τομές, που επέφερε ο Ελευθέριος Βενιζέλος από το 1912 και μετά, το διοικητικό σύστημα της χώρας άλλαξε: από το «δημοτικό σύστημα» περάσαμε στο «κοινοτικό», το οποίο «αποτελεί την βάσιν της αληθούς αυτοδιοίκησης», όπως ο ίδιος διακήρυττε στο προεκλογικές του προτάσεις. Το νέο σύστημα θεσμοθετήθηκε με το νόμο ΔΝΖ΄ της 14ηςΦεβρουαρίου 1912 (ΦΕΚ 58/Τεύχος Α΄). Αυτό, για τη περιοχή μας, σημαίνει ότι το κάθε χωριό αποτελεί πλέον ξεχωριστή κοινότητα.
Το 1994 ιδρύεται ο Δήμος Κεκροπίας με εθελοντική συνένωση των κοινοτήτων Παλαίρου και Πογωνιάς, σύμφωνα με το νόμο 1416/1986.
Από το 1998, με το νόμο 2539/1997, που είναι γνωστός ως «Καποδίστριας», ιδρύθηκε ο διευρυμένος Δήμος Κεκροπίας, που έχει έδρα την Πάλαιρο (στην οποία έχουν ενσωματωθεί και οι κάτοικοι του σεισμόπληκτου οικισμού Σκλάβαινα) και περιλαμβάνει ως δημοτικά διαμερίσματα τους οικισμούς της Πλαγιάς, της Περατιάς (στην Περατιά συμπεριλαμβάνεται και ο οικισμός της Αγίας Βαρβάρας), της Πογωνιάς (στη Πογωνιά συμπεριλαμβάνεται και ο οικισμός του Στενού) και του Βάτου. Ο Δήμος μετονομάστηκε πρόσφατα σε Δήμο Παλαίρου.
Οι σημερινοί οικισμοί του δήμου είναι γνωστοί από παλιά:
· Η σημερινή πρωτεύουσα Πάλαιρος μας είναι γνωστή ως Ζαβέρδα τουλάχιστον από το 1361 μ. χ., οπότε μαρτυρείται για πρώτη φορά η ύπαρξη της σε σέρβικο χρυσόβουλο του έτους αυτού. Την 12/3/1928 (ΦΕΚ 81/1928) η Ζαβέρδα μετονομάζεται σε Πάλαιρο.
· Η Περατιά, επίσης, μας είναι γνωστή τουλάχιστον από το 1361 μ. χ., οπότε μαρτυρείται η ύπαρξη της στο ίδιο χρυσόβουλο.
· Η Πλαγιά μας είναι γνωστή τουλάχιστον από το 1692, οπότε μαρτυρείται σε πράξη του νοταρίου της Αγίας Μαύρας Τζερμπάνη, η οποία φέρει χρονολογία 30 Μαίου 1692. Στην ίδια πράξη αναφέρονται η Πογωνιά και τα Σκλάβαινα.
· Οι συνοικισμοί του Αγίου Ηλία και της Κεχροπούλας, που υπήρχαν στο Δήμο του 1836, δεν υφίστανται πλέον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου